𨀈𬧐內容

恪別𡧲版𢯢𢷮𧵑「河內」

河內 (䀡碼源)

番版𣅶13:40、𣈜31𣎃12𢆥2013

184.470 bytes added 、 𣈜31𣎃12𢆥2013
no edit summary
直觀碼威其
(造張𡤔𠇍內容 「{{Vi-nom-Song|'''河內'''羅首都𧵑越南現𠉞、羅城舖等頭越南𧗱面積𢭲3328,9km2、同時共羅地方等次二𧗱民數𢭲6,699,600𠊚。現…」)
 
空固𥿂略𢯢𢷮
𣳔2： 𣳔2：


{{Vi-nom-Song|𢖕突𫘑𢌌地界行政𠓨𣎃8𢆥2008、河內現𠉞𠁟10郡、1市社吧18縣外城。現𠉞、河內吧城舖胡志明羅𠄩中心經濟-社會特別關重𧵑越南。𢆥2009、𢖕欺𫘑𢌌、GDP𧵑城舖增壙6、67%、總收銀冊壙70,054姉[[銅]]。河內共羅𠬠中心文化、教育𢭲各家喝、寶藏、各廊藝傳統、仍機關傳通級國家吧各場大學𡘯。}}
{{Vi-nom-Song|𢖕突𫘑𢌌地界行政𠓨𣎃8𢆥2008、河內現𠉞𠁟10郡、1市社吧18縣外城。現𠉞、河內吧城舖胡志明羅𠄩中心經濟-社會特別關重𧵑越南。𢆥2009、𢖕欺𫘑𢌌、GDP𧵑城舖增壙6、67%、總收銀冊壙70,054姉[[銅]]。河內共羅𠬠中心文化、教育𢭲各家喝、寶藏、各廊藝傳統、仍機關傳通級國家吧各場大學𡘯。}}
== Địa lý ==
{{Xem thêm|Địa lý Hà Nội}}
=== Vị trí, địa hình ===
[[Tập tin:Hanoi SPOT 1120.jpg|nhỏ|phải|230px|Ảnh chụp vệ tinh khu vực Hà Nội]]
{{commonscat|Maps of Hanoi|Bản đồ Hà Nội}}
Nằm chếch về phía tây bắc của trung tâm vùng [[đồng bằng sông Hồng|đồng bằng châu thổ sông Hồng]], Hà Nội có vị trí từ 20°53' đến 21°23' vĩ độ Bắc và 105°44' đến 106°02' kinh độ Đông, tiếp giáp với các tỉnh [[Thái Nguyên]], [[Vĩnh Phúc]] ở phía Bắc, [[Hà Nam]], [[Hòa Bình]] phía Nam, [[Bắc Giang]], [[Bắc Ninh]] và [[Hưng Yên]] phía Đông, [[Hòa Bình]] cùng [[Phú Thọ]] phía Tây. Hà Nội cách thành phố cảng [[Hải Phòng]] 120&nbsp;km.<ref name="khaiquat">{{Chú thích web
| url = http://www.vietnamtravelco.com/dulich/kham-pha-du-lich-ha-noi.htm
| title = Khái quát về Hà Nội
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}</ref><ref name="dulich1">{{Chú thích web
| url = http://www.vietnamtourism.com/v_pages/country/province.asp?mt=844&uid=71
| title = Thành phố Hà Nội
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Tổng cục Du lịch Việt Nam}}</ref> Sau đợt mở rộng địa giới hành chính vào tháng 8 năm 2008, thành phố có diện tích 3.324,92 [[kilômét vuông|km²]], nằm ở cả hai bên bờ [[sông Hồng]], nhưng tập trung chủ yếu bên hữu ngạn.<ref name="dulich1"/>
Địa hình Hà Nội thấp dần theo hướng từ Bắc xuống Nam và từ Tây sang Đông với độ cao trung bình từ 5 đến 20 [[mét]] so với [[mực nước biển]].<ref>{{Chú thích web
| url = http://web-beta.archive.org/web/20111214221823/http://www.techmarthaiphong.com.vn/rss/news.show.php?pageid=360&topicid=3&pagenum=1
| title = Giới thiệu khái quát về thành phố Hà Nội
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam}}</ref> Nhờ [[phù sa]] bồi đắp, ba phần tư diện tích tự nhiên của Hà Nội là [[đồng bằng]], nằm ở hữu ngạn [[sông Đà]], hai bên [[sông Hồng]] và chi lưu các con sông khác. Phần diện tích đồi núi phần lớn thuộc các huyện [[Sóc Sơn]], [[Ba Vì (huyện)|Ba Vì]], [[Quốc Oai]], [[Mỹ Đức]], với các đỉnh núi cao như Ba Vì (1.281 m), Gia Dê (707 m), Chân Chim (462 m), Thanh Lanh (427 m), Thiên Trù (378 m)... Khu vực nội thành có một số gò đồi thấp, như [[gò Đống Đa]], núi Nùng.<ref name="dulich1"/>
Thủ đô Hà Nội có bốn điểm cực là:
* Cực Bắc là xã [[Bắc Sơn, Sóc Sơn|Bắc Sơn]], huyện [[Sóc Sơn]].
* Cực Tây là xã [[Thuần Mỹ]], huyện [[Ba Vì (huyện)|Ba Vì]].
* Cực Nam là xã [[Hương Sơn, Mỹ Đức|Hương Sơn]], huyện [[Mỹ Đức]].
* Cực Đông là xã [[Lệ Chi]], huyện [[Gia Lâm]].
=== Thủy văn ===
{{xem thêm|Các hồ tại Hà Nội}}
[[Sông Hồng]] là con sông chính của thành phố, bắt đầu chảy vào Hà Nội ở huyện [[Ba Vì (định hướng)|Ba Vì]] và ra khỏi thành phố ở khu vực huyện [[Phú Xuyên]] tiếp giáp [[Hưng Yên]]. Đoạn sông Hồng chảy qua Hà Nội dài 163&nbsp;km, chiếm khoảng một phần ba chiều dài của con sông này trên đất Việt Nam. Hà Nội còn có [[Sông Đà]] là ranh giới giữa Hà Nội với [[Phú Thọ]], hợp lưu với dòng sông Hồng ở phía Bắc thành phố tại huyện [[Ba Vì (định hướng)|Ba Vì]]. Ngoài ra, trên địa phận Hà Nội còn nhiều sông khác như [[sông Đáy]], [[sông Đuống]], [[sông Cầu]], [[sông Cà Lồ]],... Các sông nhỏ chảy trong khu vực nội thành như [[sông Tô Lịch]], [[sông Kim Ngưu]],... là những đường tiêu thoát nước thải của Hà Nội.<ref name="dulich1"/>
Hà Nội cũng là một thành phố đặc biệt nhiều đầm hồ, dấu vết còn lại của các dòng sông cổ. Trong khu vực nội thành, [[hồ Tây]] có diện tích lớn nhất, khoảng 500 [[Hecta|ha]], đóng vai trò quan trọng trong khung cảnh đô thị, ngày nay được bao quanh bởi nhiều khách sạn, biệt thự ([[:Tập tin:Hồ Tây.jpg|xem ảnh]]). [[Hồ Hoàn Kiếm|Hồ Gươm]] nằm ở trung tâm lịch sử của thành phố, khu vực sầm uất nhất, luôn giữ một vị trí đặc biệt đối với Hà Nội. Trong khu vực nội ô có thể kể tới những hồ nổi tiếng khác như [[Hồ Trúc Bạch|Trúc Bạch]], [[Hồ Thiền Quang|Thiền Quang]], [[Hồ Thủ Lệ|Thủ Lệ]]... Ngoài ra, còn nhiều đầm hồ lớn nằm trên địa phận Hà Nội như Kim Liên, Liên Đàm, Ngải Sơn - Đồng Mô, Suối Hai, Mèo Gù, Xuân Khanh, Tuy Lai, Quan Sơn,...<ref name="dulich1"/>
Do quá trình đô thị hóa mạnh mẽ từ năm 1990 đến nay, phần lớn các sông hồ Hà Nội đều rơi vào tình trạng [[Ô nhiễm môi trường|ô nhiễm]] nghiêm trọng. [[Sông Tô Lịch]], trục tiêu thoát nước thải chính của thành phố, hàng ngày phải tiếp nhận khoảng 150.000 m³. Tương tự, [[sông Kim Ngưu]] nhận khoảng 125.000 m³ nước thải sinh hoạt mỗi ngày. [[Sông Lừ]] và [[sông Sét]] trung bình mỗi ngày cũng đổ vào sông Kim Ngưu khoảng 110.000 m³. Lượng nước thải sinh hoạt và công nghiệp này đều có hàm lượng hóa chất độc hại cao. Các sông mương nội và ngoại thành, ngoài vai trò tiêu thoát nước còn phải nhận thêm một phần rác thải của người dân và [[chất thải công nghiệp]]. Những làng nghề thủ công cũng góp phần vào gây nên tình trạng ô nhiễm này.<ref>{{Chú thích báo
| url = http://cpv.org.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=30087&cn_id=161870
| tên bài = Sông ngòi Hà Nội đang kêu cứu
| tác giả = Khánh Lan
| ngày = 14:43, 12/04/2007
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam}}</ref>
=== Khí hậu ===
Khí hậu Hà Nội tiêu biểu cho vùng Bắc Bộ với đặc điểm của [[khí hậu cận nhiệt đới ẩm]], [[mùa hạ|mùa hè]] nóng, mưa nhiều và [[mùa đông]] lạnh, ít mưa về đầu mùa và có mưa phùn về nửa cuối mùa. Nằm về phía bắc của [[nhiệt đới|vành đai nhiệt đới]], thành phố quanh nǎm tiếp nhận lượng [[bức xạ Mặt Trời]] rất dồi dào và có nhiệt độ cao. Và do tác động của [[biển]], Hà Nội có [[Độ ẩm tương đối|độ ẩm]] và [[giáng thủy#Lượng mưa|lượng mưa]] khá lớn, trung bình 114 ngày mưa một năm. Một đặc điểm rõ nét của khí hậu Hà Nội là sự thay đổi và khác biệt của hai mùa nóng, lạnh. Mùa nóng kéo dài từ [[tháng năm|tháng 5]] tới [[tháng chín|tháng 9]], kèm theo mưa nhiều, nhiệt độ trung bình 28,1&nbsp;°C. Từ [[tháng mười một|tháng 11]] tới [[tháng ba|tháng 3]] năm sau là mùa đông với nhiệt độ trung bình 18,6&nbsp;°C. Trong khoảng thời gian này số ngày nắng của thành phố xuống rất thấp, bầu trời thường xuyên bị che phủ bởi mây và sương, tháng 2 trung bình mỗi ngày chỉ có 1,8 giờ mặt trời chiếu sáng. Cùng với hai thời kỳ chuyển tiếp vào [[tháng tư|tháng 4]] (mùa xuân) và [[tháng mười|tháng 10]] (mùa thu), thành phố có đủ bốn mùa xuân, hạ, thu và đông.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.vietnamtourism.com.vn/news/detail/347/5439
| title = Khí hậu Hà Nội
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Hiệp hội Du lịch Việt Nam}}</ref>
Vào [[tháng năm|tháng 5]] năm [[1926]], nhiệt độ tại thành phố được ghi lại ở mức kỷ lục 42,8&nbsp;°C. [[Tháng một|Tháng 1]] năm [[1955]], nhiệt độ xuống mức thấp nhất, 2,7&nbsp;°C.<ref name="khaiquat"/>
Khí hậu Hà Nội cũng ghi nhận những biến đổi bất thường. Đầu [[tháng mười một|tháng 11]] năm 2008, [[lũ lụt Việt Nam 2008|một trận mưa kỷ lục]] đổ xuống các tỉnh miền Bắc và miền Trung khiến 18 cư dân Hà Nội thiệt mạng và gây thiệt hại cho thành phố khoảng 3.000 tỷ [[đồng (tiền)|đồng]].<ref>{{Chú thích báo
|url=http://www.thanhnien.com.vn/news/Pages/200844/20081102125043.aspx
|title=Mưa lớn nhất trong gần 100 năm qua
|publisher=[[Thanh Niên (báo)|Thanh Niên]]
|accessdate=2010-10-01
|author=Quang Duẩn
|date=2008-11-02 }}</ref><ref>{{Chú thích báo
|url=http://vtc.vn/2-196206/xa-hoi/ha-noi-dan-dau-ve-so-nguoi-thiet-mang-do-mua-lu.htm<!--http://vtc.vn/xahoi/196206/index.htm-->
|title=Hà Nội dẫn đầu về số người thiệt mạng do mưa lũ
|publisher=[[Tổng Công ty Truyền thông Đa phương tiện Việt Nam|VTC]]
|accessdate=2010-10-01
|author=Kiều Minh
|date=2008-11-02 }}</ref>
{{Infobox Weather
|metric_first= Yes
|single_line= Yes
|location = Hà Nội (1898–2011)
|Jan_Hi_°C = 19.3 |Jan_REC_Hi_°C = 33.2
|Feb_Hi_°C = 19.9 |Feb_REC_Hi_°C = 33.9
|Mar_Hi_°C = 22.8 |Mar_REC_Hi_°C = 36.8
|Apr_Hi_°C = 27.0 |Apr_REC_Hi_°C = 39.1
|May_Hi_°C = 31.5 |May_REC_Hi_°C = 42.8
|Jun_Hi_°C = 32.6 |Jun_REC_Hi_°C = 39.9
|Jul_Hi_°C = 32.9 |Jul_REC_Hi_°C = 40.3
|Aug_Hi_°C = 31.9 |Aug_REC_Hi_°C = 36.8
|Sep_Hi_°C = 30.9 |Sep_REC_Hi_°C = 37.8
|Oct_Hi_°C = 28.6 |Oct_REC_Hi_°C = 36.4
|Nov_Hi_°C = 24.3 |Nov_REC_Hi_°C = 36.3
|Dec_Hi_°C = 21.8 |Dec_REC_Hi_°C = 36.5
|Year_Hi_°C = 26.9 |Year_REC_Hi_°C = 42.8
|Jan_Lo_°C = 13.6 |Jan_REC_Lo_°C = 2.7
|Feb_Lo_°C = 15.0 |Feb_REC_Lo_°C = 6.1
|Mar_Lo_°C = 18.1 |Mar_REC_Lo_°C = 7.2
|Apr_Lo_°C = 21.4 |Apr_REC_Lo_°C = 9.9
|May_Lo_°C = 24.3 |May_REC_Lo_°C = 15.6
|Jun_Lo_°C = 25.8 |Jun_REC_Lo_°C = 21.1
|Jul_Lo_°C = 26.1 |Jul_REC_Lo_°C = 21.9
|Aug_Lo_°C = 25.7 |Aug_REC_Lo_°C = 20.7
|Sep_Lo_°C = 24.7 |Sep_REC_Lo_°C = 16.6
|Oct_Lo_°C = 21.9 |Oct_REC_Lo_°C = 14.1
|Nov_Lo_°C = 18.5 |Nov_REC_Lo_°C = 7.3
|Dec_Lo_°C = 15.3 |Dec_REC_Lo_°C = 5.4
|Year_Lo_°C = 20.8 |Year_REC_Lo_°C = 2.7
<!--Optional: Mean daily temperature -->
|Jan_MEAN_°C =16.4
|Feb_MEAN_°C =17.0
|Mar_MEAN_°C =20.2
|Apr_MEAN_°C =23.7
|May_MEAN_°C =27.3
|Jun_MEAN_°C =28.8
|Jul_MEAN_°C =28.9
|Aug_MEAN_°C =28.2
|Sep_MEAN_°C =27.2
|Oct_MEAN_°C =24.6
|Nov_MEAN_°C =21.4
|Dec_MEAN_°C =18.2
|Year_MEAN_°C =23.5
<!--**** use mm or cm but not both! ****-->
|Jan_Precip_cm = |Jan_Precip_mm = 18.6
|Feb_Precip_cm = |Feb_Precip_mm = 26.2
|Mar_Precip_cm = |Mar_Precip_mm = 43.8
|Apr_Precip_cm = |Apr_Precip_mm = 90.1
|May_Precip_cm = |May_Precip_mm = 188.5
|Jun_Precip_cm = |Jun_Precip_mm = 239.9
|Jul_Precip_cm = |Jul_Precip_mm = 288.2
|Aug_Precip_cm = |Aug_Precip_mm = 318.0
|Sep_Precip_cm = |Sep_Precip_mm = 265.4
|Oct_Precip_cm = |Oct_Precip_mm = 130.7
|Nov_Precip_cm = |Nov_Precip_mm = 43.4
|Dec_Precip_cm = |Dec_Precip_mm = 23.4
|Year_Precip_cm = |Year_Precip_mm = 1676.2
<!-- Optional: Average monthly Sunshine hours -->
|Jan_Sun=93
|Feb_Sun=56
|Mar_Sun=62
|Apr_Sun=120
|May_Sun=186
|Jun_Sun=182
|Jul_Sun=186
|Aug_Sun=186
|Sep_Sun=180
|Oct_Sun=155
|Nov_Sun=150
|Dec_Sun=124
|Year_Sun=1680
|Jan_Hum= 78
|Feb_Hum= 82
|Mar_Hum= 83
|Apr_Hum= 83
|May_Hum= 77
|Jun_Hum= 78
|Jul_Hum= 79
|Aug_Hum= 82
|Sep_Hum= 79
|Oct_Hum= 75
|Nov_Hum= 74
|Dec_Hum= 75
|Year_Hum= 78.8
|source = [[Tổ chức Khí tượng Thế giới]] ([[Liên Hiệp Quốc|LHQ]]) <ref name = WMO >{{chú thích web
|url=http://worldweather.wmo.int/082/c00308.htm |title=World Weather Information Service - Hanoi }}</ref>
|publisher = Hydro-Meteorological Service of Vietnam
|accessdate = 2010-06-24
}}
== Dân cư ==
=== Nguồn gốc dân cư sinh sống ===
Vào thập niên 1940, khi Hà Nội là thủ phủ của [[Liên bang Đông Dương]], dân số thành phố được thống kê là 132.145 người.<ref>Baron & La Salle. ''Dictionnaire des Communes administratif et militaire, France métropolitaine et France d'outre-mer''. Paris: Charles-Lavauzelle & Cie, 1949.</ref> Nhưng đến năm [[1954]], dân số Hà Nội giảm xuống chỉ còn 53 nghìn dân trên một diện tích 152 [[kilômét vuông|km²]]. Có thể nhận thấy một phần rất lớn trong số những cư dân đang sống ở Hà Nội hiện nay không sinh ra tại thành phố này. [[Lịch sử Hà Nội|Lịch sử của Hà Nội]] cũng đã ghi nhận dân cư của thành phố có những thay đổi, xáo trộn liên tục qua thời gian. Ở những làng ngoại thành, ven đô cũ, nơi người dân sống chủ yếu nhờ [[nông nghiệp]], thường không có sự thay đổi lớn. Nhiều gia đình nơi đây vẫn giữ được [[gia phả]] từ những [[thế kỷ 15]], [[thế kỷ 16|16]]. Nhưng trong nội ô, khu vực của các phường thương nghiệp và thủ công, dân cư xáo trộn rất nhiều. Còn lại rất hiếm những dòng họ đã định cư liên tục tại Thăng Long từ thế kỉ XV như dòng họ [[dòng họ Nguyễn Đông Tác|Nguyễn ở phường Đông Tác]] (Trung Tự - Hà Nội).<ref>[http://kienthuc.net.vn/channel/1984/201002/Nep-song-cua-nguoi-Ha-Noi-1740824/ Nếp sống của người Hà Nội] Dương Trung Quốc, (Theo Tạp chí Xưa và Nay số tháng 10/2009) Báo điện tử Kiến Thức - [[Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam]] cập nhật 3/02/2010 07:01:23</ref> Do tính chất của công việc, nhiều thương nhân và thợ thủ công ít khi trụ nhiều đời tại một điểm. Gặp khó khăn trong kinh doanh, những thời điểm sa sút, họ tìm tới vùng đất khác. Cũng có những trường hợp, một gia đình có người đỗ đạt được bổ nhiệm làm quan tỉnh khác và đem theo gia quyến, đôi khi cả họ hàng.<ref name="khaiquat2">{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hanoiwebs1/vn/gioithieuchunghanoi/group1/index.htm
| title = Nguồn gốc dân cư
| work = Khái quát về Hà Nội
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội
| archiveurl = http://vietbao.vn/Kham-pha-Viet-Nam/Khai-quat-ve-Ha-Noi/80102415/151/
| archivedate = 26/3/2011
}}</ref>
Từ rất lâu, Thăng Long đã trở thành điểm đến của những người dân tứ xứ. Vào [[thế kỷ 15]], dân các trấn về Thăng Long quá đông khiến [[Vua Việt Nam|vua]] [[Lê Thánh Tông]] có ý định buộc tất cả phải về nguyên quán. Nhưng khi nhận thấy họ chính là [[lực lượng lao động]] và nguồn [[thuế]] quan trọng, triều đình đã cho phép họ ở lại. Tìm đến kinh đô Thăng Long còn có cả những cư dân ngoại quốc, phần lớn là [[người Hoa]]. Trong hơn một ngàn năm [[Bắc thuộc]], rất nhiều những người Hoa đã ở lại sinh sống thành phố này. Trải qua các triều đại [[Nhà Lý|Lý]], [[Nhà Trần|Trần]], [[Nhà Hậu Lê|Lê]], vẫn có những người Hoa tới xin phép cư ngụ lại Thăng Long. Theo ''[[Dư địa chí]]'' của [[Nguyễn Trãi]], trong số 36 phường họp thành kinh đô Thăng Long có hẳn một phường người Hoa, là phường Đường Nhân. Những thay đổi về dân cư vẫn diễn ra liên tục và kéo dài cho tới ngày nay.<ref name="khaiquat2"/>
=== Dân số ===
Các thống kê trong lịch sử cho thấy dân số Hà Nội tăng nhanh trong nửa thế kỷ gần đây. Vào thời điểm năm [[1954]], khi quân đội [[Việt Minh]] tiếp quản Hà Nội, thành phố có 53 nghìn dân, trên một diện tích 152 [[kilômét vuông|km²]]. Đến năm [[1961]], thành phố được mở rộng, diện tích lên tới 584&nbsp;km², dân số 91.000 người. Năm [[1978]], [[Quốc hội Việt Nam|Quốc hội]] quyết định mở rộng thủ đô lần thứ hai với diện tích đất tự nhiên 2.136&nbsp;km², dân số 2,5 triệu người.<ref name="papin">{{Chú thích sách
| last = Papin
| first = Philippe
| title = Histoire de Hanoi
| publisher = Fayard
| year = 2001
| isbn = 2213606714
| pages = 381-386}}</ref> Tới năm [[1991]], địa giới Hà Nội tiếp tục thay đổi, chỉ còn 924&nbsp;km², nhưng dân số vẫn ở mức hơn 2 triệu người. Trong suốt thập niên 1990, cùng việc các khu vực ngoại ô dần được đô thị hóa, dân số Hà Nội tăng đều đặn, đạt con số 2.672.122 người vào năm 1999.<ref>{{Chú thích web
| url = <!--http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n623.uP?uP_root=me&cmd=viewItem&ID=247-->http://www.hanoi.gov.vn/web/guest/ct_trangchu?p_p_id=vcmsviewcontent_INSTANCE_GbkG&p_p_lifecycle=0&_vcmsviewcontent_INSTANCE_GbkG_struts_action=&articleId=30231&categoryId=2525
| title = Đánh giá chung tình hình dân số... Phụ lục 2
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội
| archiveurl = <!--http://www.luutruvn.gov.vn/Pages/Tin%20chi%20ti%E1%BA%BFt.aspx?itemid=174&listId=6b85b438-119d-4fe9-943e-bd86f95c90f2&ws=content-->http://hanoi.gov.vn/c/portal/render_portlet?p_l_id=28128&p_p_id=vcmsviewcontent_INSTANCE_ET18&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-2&p_p_col_pos=0&p_p_col_count=1%C2%A4tURL=/web/guest/ktxh/-/vcmsviewcontent/ET18/2525/2525/30231&_vcmsviewcontent_INSTANCE_ET18_articleId=30231&_vcmsviewcontent_INSTANCE_ET18_categoryId=2525&_vcmsviewcontent_INSTANCE_ET18_cat_parent=2525&_vcmsviewcontent_INSTANCE_ET18_struts_action=/vcmsviewcontent/view
| archivedate = 26/3/2011
}}</ref><ref>{{Chú thích thông cáo báo chí
| publisher = báo [[Hànộimới]]
| date = 12/11/2009 06:16
| url = http://hanoimoi.com.vn/Tin-tuc/Xa-hoi/225311/dan-s7889%3B-ha-n7897%3Bi-273%3B7913%3Bng-th7913%3B-2-c7843%3B-n432%3B7899%3Bc
| title = Dân số Hà Nội đứng thứ 2 cả nước
| accessdate = 10/10/2011
}}</ref><ref name="TCTK">{{chú thích web
| url = http://www.gso.gov.vn/Modules/Doc_Download.aspx?DocID=918
| title = Dân số và mật độ dân số tại thời điểm 1/4/1999 phân theo địa phương
| accessdate = 25/11/2011
| quote = Hà Nội diện tích 921,0 km², dân số 2675166, mật độ dân số 2904,6
| author = [[Tổng cục Thống kê (Việt Nam)]]
| date = 1/4/1999
| format = xls
| publisher = [[Tổng cục Thống kê (Việt Nam)]]
| language = Tiếng Việt
}}</ref> Sau đợt mở rộng địa giới gần đây nhất vào tháng 8 năm 2008, thành phố Hà Nội có 6,233 triệu dân và nằm trong 17 [[thủ đô]] có diện tích lớn nhất thế giới.<ref name="morong">{{Chú thích báo
| tác giả=Hồng Khánh
| tên bài=Địa giới Hà Nội chính thức mở rộng từ 1 tháng 8
| nhà xuất bản=[[VnExpress]]
| ngày=2008-05-29
| accessdate=2010-10-01
| url =http://vnexpress.net/gl/xa-hoi/2008/05/3ba02cb8/<!--http://www.vnexpress.net/GL/Xa-hoi/2008/05/3BA02CB8/-->
}}</ref> Theo kết quả cuộc điều tra dân số ngày 1 tháng 4 năm 2009, dân số Hà Nội là 6.451.909 người,<ref name="TK2009">{{chú thích web
|url=http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=512&idmid=5&ItemID=10798
|title=Tổng điều tra dân số và nhà ở Việt Nam năm 2009: Kết quả toàn bộ. Trang 149-150
|date=6/2010
|publisher=Ban chỉ đạo Tổng điều tra dân số và nhà ở trung ương
|accessdate=2010-12-26}}</ref> dân số trung bình năm 2010 là 6.561.900 người
.<ref name="danso2009">{{chú thích web
|url=http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=387&idmid=3&ItemID=9865
|title=Dân số và mật độ dân số năm 2009 phân theo địa phương
|date=
|publisher=[[Tổng cục Thống kê (Việt Nam)|Tổng cục Thống kê Việt Nam]]
|accessdate=2010-10-01}}</ref>
[[Mật độ dân số]] trung bình của Hà Nội là 1.979 người/km². Mật độ dân số cao nhất là ở [[đống Đa|quận Đống Đa]] lên tới 35.341 người/km², trong khi đó, ở những huyện ngoại thành như [[Sóc Sơn]], [[Ba Vì (định hướng)|Ba Vì]], [[Mỹ Đức]], mật độ dưới 1.000 người/km².
Về cơ cấu dân số, theo số liệu [[1 tháng 4]] năm [[1999]], cư dân Hà Nội và Hà Tây chủ yếu là [[người Việt|người Kinh]], chiếm tỷ lệ 99,1%. Các dân tộc khác như [[Người Dao|Dao]], [[Người Mường|Mường]], [[Người Tày|Tày]] chiếm 0,9%.<ref name="dulich1"/>
Năm 2009, người Kinh chiếm 98,73% dân số, người Mường 0,76% và người Tày chiếm 0,23 %<ref name="TK2009"/>.
Năm 2009, dân số thành thị là 2.632.087 chiếm 41,1%, và 3.816.750 cư dân nông thôn chiếm 58,1%.<ref name="danso2009"/>
{{-}}
== Lịch sử ==
{{Chính|Tên gọi của Hà Nội qua các thời kỳ lịch sử|Biên niên sử Hà Nội}}
=== Thời kỳ tiền Thăng Long ===
[[Tập tin:Bắc Môn.JPG|nhỏ|phải|240px|Cửa Bắc thành Hà Nội năm 2009]]
Những di chỉ khảo cổ tại [[Cổ Loa]] cho thấy con người đã xuất hiện ở khu vực Hà Nội từ cách đây 2 vạn năm, giai đoạn của nền [[văn hóa Sơn Vi]]. Nhưng đến thời kỳ băng tan, [[biển]] tiến sâu vào đất liền, các cư dân của thời đại [[đồ đá mới]] bị đẩy lùi lên vùng núi. Phải tới khoảng 4 hoặc 5 ngàn năm trước [[Công Nguyên]], con người mới quay lại sinh sống ở nơi đây. Các hiện vật khảo cổ giai đoạn tiếp theo, từ đầu [[thời đại đồ đồng]] đến đầu [[thời đại đồ sắt]], minh chứng cho sự hiện diện của Hà Nội ở cả bốn thời đại văn hóa: [[Văn hóa Phùng Nguyên|Phùng Nguyên]], [[Văn hóa Đồng Đậu|Đồng Đậu]], [[Văn hóa Gò Mun|Gò Mun]] và [[Văn hóa Đông Sơn|Đông Sơn]].<ref name="tienthanglong">{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n571.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/hanoitheonamthang/group1/index.htm
| title = Thời kỳ tiền Thăng Long
| accessdate=2010-10-01
| work = Hà Nội theo năm tháng
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội
| archiveurl = http://vietbao.vn/Kham-pha-Viet-Nam/Thoi-ky-tien-Thang-Long/80101947/151/
| archivedate = 26/3/2011
}}</ref> Những cư dân Hà Nội thời kỳ đó sinh sống nhờ trồng trọt, chăn nuôi và chài lưới. Giai đoạn tiền sử này tương ứng với thời kỳ của các [[Hùng Vương|Vua Hùng]] trong truyền thuyết. Thế kỷ 3 trước Công Nguyên, trong cuộc chiến với [[Nhà Tần|quân Tần]] từ phương Bắc, [[An Dương Vương|Thục Phán]] quyết định đóng đô ở Cổ Loa, nay là huyện [[Đông Anh]], cách trung tâm Hà Nội khoảng 15&nbsp;km. Sự xuất hiện của thành Cổ Loa ghi dấu Hà Nội lần đầu tiên trở thành một đô thị trung tâm về chính trị và xã hội.<ref name="tienthanglong"/>
Thất bại của Thục Phán đầu thế kỷ 2 trước Công Nguyên đã kết thúc giai đoạn độc lập của [[Âu Lạc]], bắt đầu giai đoạn một ngàn năm do các triều đại phong kiến [[Tên gọi Trung Quốc|Trung Hoa]] thống trị. Thời kỳ [[nhà Hán]], Âu Lạc cũ được chia thành ba quận [[Giao Chỉ]], [[Cửu Chân]] và [[Nhật Nam]], Hà Nội khi đó thuộc quận Giao Chỉ. Vắng bóng trong sử sách suốt năm thế kỷ đầu, đến khoảng năm 454–456 thời [[Lưu Tống]], Hà Nội mới được ghi lại là trung tâm của huyện Tống Bình.<ref>{{chú thích web|title=Hà Nội trong nghìn năm Bắc thuộc và chống Bắc thuộc|url=http://vov.vn/Ha-Noi-ngan-nam/Ha-Noi-trong-nghin-nam-Bac-thuoc-va-chong-Bac-thuoc/111324.vov|publisher=Báo điện tử Đài Tiếng nói Việt Nam|accessdate=2012-12-15}}</ref> Năm 544, [[Lý Nam Đế|Lý Bí]] nổi dậy chống lại [[nhà Lương]], tự xưng [[hoàng đế]], đặt quốc hiệu là [[Vạn Xuân]]. Người cháu của Lý Bí là [[Hậu Lý Nam Đế|Lý Phật Tử]] tới đóng đô ở Cổ Loa, nhưng nền độc lập này chỉ kéo dài tới năm 602. Thời kỳ [[Nhà Đường]], [[An Nam]] được chia thành 12 châu với 50 huyện, Tống Bình là trung tâm của [[An Nam đô hộ phủ]]. Năm 866, viên tướng nhà Đường [[Cao Biền]] xây dựng một thành trì mới, Tống Bình được đổi tên thành Đại La – thủ phủ của Tĩnh Hải quân. Theo truyền thuyết, khi đắp thành, Cao Biền thấy một vị thần hiện lên tự xưng là thần [[Long Đỗ]]. Vì vậy, sử sách còn gọi Thăng Long là đất Long Đỗ.<ref>{{Chú thích web
| url = http://vov.vn/Home/HA-NOI-DA-CO-BAO-NHIEU-TEN-GOI/20062/25672.vov
| title = Hà Nội đã có bao nhiêu tên gọi?
| accessdate=2006-2-22
| publisher = VDC
| archiveurl = http://hanoi.vietnamplus.vn/Home/Nghin-nam-Thang-LongHa-Noi-qua-nhung-cai-ten/20105/1360.vnplus
| archivedate = 04/05/2010, 14:11:00}}</ref> [[Thế kỷ 10]], sau chiến thắng của [[Ngô Quyền]] trước quân [[Nam Hán]], Cổ Loa một lần nữa trở thành kinh đô của nước Việt.<ref name="tienthanglong"/>
=== Thăng Long, Đông Đô, Đông Quan, Đông Kinh ===
Sau khi lên ngôi năm 1009 tại [[Hoa Lư]], năm 1010, [[Lý Thái Tổ]] quyết định dời đô về Đại La. Theo một truyền thuyết phổ biến, khi tới Đại La, Lý Thái Tổ nhìn thấy một con [[rồng]] bay lên, vì vậy đặt tên kinh thành mới là ''Thăng Long''. Kinh thành [[Thăng Long]] khi đó giới hạn bởi ba con sông: [[sông Hồng]] ở phía Đông, [[sông Tô Lịch|sông Tô]] phía Bắc và [[sông Kim Ngưu]] phía Nam. Khu [[hoàng thành Thăng Long|hoàng thành]] được xây dựng gần [[hồ Tây]] với cung điện hoàng gia cùng các công trình chính trị. Phần còn lại của đô thị là những khu dân cư, bao gồm các phường cả nông nghiệp, công nghiệp và thương nghiệp. Ngay trong thế kỷ 10, nhiều công trình tôn giáo nhanh chóng được xây dựng, [[Chùa Một Cột|chùa Diên Hựu]] phía Tây hoàng thành xây năm 1049, [[chùa Báo Thiên]] xây năm 1057, [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám|Văn Miếu]] xây năm 1070, [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám|Quốc Tử Giám]] dựng năm 1076... Chỉ sau một thế kỷ, Thăng Long trở thành trung tâm văn hóa, chính trị và kinh tế của cả quốc gia.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n571.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/hanoitheonamthang/group2/page2_1.htm
| title = Thăng Long thời Lý
| accessdate=2010-10-01
| work = Hà Nội theo năm tháng
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}{{dead link}}</ref>
[[Nhà Trần]] nối bước [[nhà Lý]] cai trị [[Đại Việt]], kinh thành Thăng Long tiếp tục được xây dựng. Hoàng thành được củng cố và xuất hiện thêm những cung điện mới. Năm 1230, Thăng Long được chia thành 61 phường, kinh thành đông đúc hơn dù địa giới không thay đổi. Giai đoạn này cũng ghi nhận sự xuất hiện của những cư dân ngoại quốc, như [[người Hoa]], người [[Java]] và người [[Ấn Độ]]. Nền kinh tế công thương nghiệp cũng sản sinh tầng lớp thị dân và Thăng Long còn là nơi quy tụ của nhiều học giả, trí thức như [[Hàn Thuyên]], [[Lê Văn Hưu]], [[Chu Văn An]]... Trong cuộc [[chiến tranh Nguyên Mông-Đại Việt|chiến tranh với nhà Nguyên]], kinh thành Thăng Long ba lần bị chiếm giữ nhưng đều kết thúc trong chiến thắng của Đại Việt.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n571.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/hanoitheonamthang/group2/page2_2.htm
| title = Thăng Long thời Trần
| accessdate=2010-10-01
| work = Hà Nội theo năm tháng
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}</ref> Cuối [[thế kỷ 14]], thời kỳ nhà Trần suy vi, một quý tộc ngoại thích là [[Hồ Quý Ly]] thâu tóm quyền lực, ép vua Trần chuyển kinh đô về [[Thanh Hóa]]. Khi Hồ Quý Ly chính thức lên ngôi, lập nên nước [[Đại Ngu]] năm 1400, kinh đô mới mang tên ''[[Thành nhà Hồ|Tây Đô]]'', Thăng Long được đổi thành '''Đông Đô'''. Nhưng vương triều của [[nhà Hồ]] chỉ tồn tại trong thời gian ngắn ngủi. Năm 1406, [[nhà Minh]] đưa quân xâm lược Đại Ngu, Thăng Long bị chiếm đóng và đổi tên thành '''Đông Quan'''. Thời kỳ [[Bắc thuộc lần 4|Bắc thuộc thứ tư]] bắt đầu từ năm 1407 và kéo dài tới năm 1428.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n571.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/hanoitheonamthang/group2/page2_3.htm
| title = Thăng Long - Đông Đô - Đông Quan
| accessdate=2010-10-01
| work = Hà Nội theo năm tháng
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}</ref>
[[Tập tin:Đền Ngọc Sơn 1884.jpg|nhỏ|200px|[[Đền Ngọc Sơn]], 1884]]
[[Tập tin:Tonkin - Hanoï - Phố Hàng Mắm.jpg|nhỏ|200px|Phố [[hàng Mắm]], khoảng năm 1902]]
Sau chiến thắng của [[khởi nghĩa Lam Sơn]], [[Lê Thái Tổ|Lê Lợi]] thành lập [[nhà Hậu Lê|nhà Lê]] và Đông Đô cũng lấy lại vị thế kinh thành. Năm 1430, thành phố được đổi tên thành '''Đông Kinh''', đến 1466 được gọi là phủ Trung Đô. Hoàng thành Thăng Long dưới thời nhà Lê tiếp tục được mở rộng. Bên cạnh, khu vực dân cư được chia thành 2 huyện Vĩnh Xương và Quảng Đức, mỗi huyện 18 phường. Thời kỳ này, đứng đầu bộ máy hành chính là chức Phủ doãn. Thành phố tiếp tục một thời kỳ của những phường hội buôn bán, tuy bị hạn chế bởi tư tưởng ức thương của nhà Lê.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n571.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/hanoitheonamthang/group2/page2_4.htm
| title = Thăng Long thời Hậu Lê
| accessdate=2010-10-01
| work = Hà Nội theo năm tháng
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}</ref> Trong giai đoạn tranh giành quyền lực giữa [[nhà Hậu Lê|nhà Lê]], [[nhà Mạc]] và [[chúa Trịnh]], Thăng Long vẫn duy trì vị trí kinh đô. Sự phức tạp của chính trị thời kỳ này cũng đem lại cho thành phố một điểm đặc biệt: Bên cạnh hoàng thành của vua Lê, phủ Chúa Trịnh được xây dựng và là trung tâm quyền lực thực sự. Nhờ nền kinh tế hàng hóa và sự phát triển của ngoại thương, đô thị Thăng Long bước vào thời kỳ phồn vinh, thu hút thêm nhiều cư dân tới sinh sống. Câu ca ''Thứ nhất Kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến'' nói lên sự sầm uất giàu có của thành phố, giai đoạn này còn có tên gọi khác là Kẻ Chợ. Nhà truyền giáo người Pháp [[Alexandre de Rhodes]] ước tính dân số Thăng Long khi đó khoảng 1 triệu người. [[William Dampier]], nhà phiêu lưu người Anh, đưa ra con số thường được xem hợp lý hơn, khoảng 2 vạn nóc nhà.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n571.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/hanoitheonamthang/group2/page2_5.htm
| title = Đông Kinh Kẻ Chợ thời Mạc và Lê Mạt
| accessdate=2010-10-01
| work = Hà Nội theo năm tháng
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}</ref>
[[Tập tin:TongDoc Hanoi 14-07-1884.jpg|nhỏ|200px|[[:Thể loại:Người Hà Nội|Người Hà Nội]], 1884]]
Mùa hè năm 1786, [[Nhà Tây Sơn|quân Tây Sơn]] tiến ra miền Bắc lật đổ chính quyền [[chúa Trịnh]], chấm dứt hai thế kỷ chia cắt [[Đàng Trong]] – [[Đàng Ngoài]]. Sau khi [[Nguyễn Huệ]] cùng quân Tây Sơn quay về miền Nam, năm 1788, [[nhà Thanh]] đưa quân xâm lược Đại Việt. Tại [[Cố đô Huế|Phú Xuân]], Nguyễn Huệ lên ngôi ngày 22 tháng 12 năm 1788 rồi đưa quân ra Bắc. Sau chiến thắng ở [[trận Ngọc Hồi - Đống Đa]], nhà Tây Sơn trị vì Đại Việt với kinh đô mới ở [[Huế]], Thăng Long trở thành thủ phủ của Bắc Thành, tức [[Bắc Bộ Việt Nam|Bắc Bộ]] ngày nay.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n571.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/hanoitheonamthang/group2/page2_6.htm
| title = Thăng Long thời Tây Sơn
| accessdate=2010-10-01
| work = Hà Nội theo năm tháng
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}</ref>
=== Thời nhà Nguyễn và Pháp thuộc ===
[[Hình:Biểu trưng thành phố Hà Nội thuộc Liên bang Đông Dương.jpg|nhỏ|trái|100px|Biểu trưng Hà Nội giai đoạn [[Liên bang Đông Dương]] và [[Quốc gia Việt Nam]]]]
Triều đại Tây Sơn sụp đổ sau một thời gian ngắn ngủi, [[Gia Long]] lên ngôi năm 1802 lấy kinh đô ở Phú Xuân, bắt đầu nhà Nguyễn. Năm 1805, Gia Long cho phá tòa thành cũ của Thăng Long, xây dựng thành mới mà dấu vết còn lại tới ngày nay, bao bọc bởi các con đường Phan Đình Phùng, Hùng Vương, Trần Phú và Phùng Hưng. Năm 1831, trong cuộc cải cách hành chính của [[Minh Mạng]], toàn quốc được chia thành 29 tỉnh, Thăng Long thuộc tỉnh Hà Nội.<ref name="thoikyhanoi">{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n571.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/hanoitheonamthang/group3/index.htm
| title = Thời kỳ Hà Nội
| accessdate=2010-10-01
| work = Hà Nội theo năm tháng
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}{{dead link}}</ref> Với hàm nghĩa ''nằm trong sông'', [[Hà Nội (tỉnh)|tỉnh Hà Nội]] khi đó gồm 4 phủ, 15 huyện, nằm giữa [[sông Hồng]] và [[Sông Đáy]].<ref>{{Chú thích web
| url = http://web.archive.org/web/20030908085114/http://hanoi.vnn.vn/chuyen_de/0010/ban_co_biet/bai_1.htm
| title = Hà Nội nghĩa là gì?
| accessdate=2010-10-01
| author = [[Nguyễn Vinh Phúc]]
| publisher = [[VDC]]
}}</ref><ref>{{Chú thích báo
| tác giả=An Chi
| url=http://cand.com.vn/vi-VN/vanhoa/2010/9/137565.cand
| tên bài=Nghĩa của hai địa danh Thăng Long và Hà Nội
| công trình=Chuyên đề An ninh thế giới số 996
| nhà xuất bản=An ninh thế giới
| số=996
| ngày=12:10:00 26/09/2010
| ngày truy cập=8/10/2011
<!--| url lưu trữ=http://tintuc.xalo.vn/00-1674016629/Nghia_cua_hai_dia_danh_Thang_Long_va_Ha_Noi.html
| ngày lưu trữ=8/10/2011
--> | ngôn ngữ=Tiếng Việt
| trích dẫn=''"trước khi nước Đại Nam bị thực dân Pháp xâm lược và cai trị thì Hà Nội chưa bao giờ là tên của một kinh thành hay một thành phố cả"''
}}</ref> Nền kinh tế Hà Nội nửa đầu thế kỷ 19 cũng khác biệt so với Thăng Long trước đó. Các phường, thôn phía Tây và Nam chuyên về [[nông nghiệp]], còn phía Đông, những khu dân cư sinh sống nhờ [[thương mại]], [[thủ công]] làm nên bộ mặt của đô thị Hà Nội. Bên cạnh một số [[Cửa ô Hà Nội|cửa ô]] được xây dựng lại, Hà Nội thời kỳ này còn xuất hiện thêm những công trình tín ngưỡng, tôn giáo như [[đền Ngọc Sơn]], [[chùa Báo Ân]]...<ref name="thoikyhanoi"/>
[[Tập tin:Hanoi rue Paul Bert.jpg|nhỏ|phải|200px|Rue Paul Bert (nay là [[Phố Tràng Tiền]]) và [[Nhà hát Lớn Hà Nội|Nhà Hát Lớn]] thời [[Pháp thuộc]]]]
[[Tập tin:Đấu xảo Hà Nội 1902.jpg|nhỏ|200px|Đấu xảo tại Hà Nội năm 1902]]
Năm 1858, [[Pháp]] bắt đầu nổ súng xâm chiếm [[Bán đảo Đông Dương|Đông Dương]]. Sau khi chiếm ba tỉnh Đông Nam Kỳ, quân đội Pháp dưới sự chỉ đạo của [[Francis Garnier]] tiến đến Hà Nội đầu tháng 11 năm 1873. Mặc dù triều đình [[nhà Nguyễn]] chủ hòa, nhưng dân chúng Hà Nội vẫn tiếp tục chống lại người Pháp dưới sự chỉ huy của [[Nguyễn Tri Phương]] và [[Hoàng Diệu]]. Năm 1884, [[Tự Đức]] ký hòa ước công nhận sự bảo hộ của Pháp trên toàn bộ lãnh thổ Việt Nam, Hà Nội cũng bước vào [[pháp thuộc|thời kỳ thuộc địa]].<ref name="thuocdia">{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hanoiwebs1/vn/gioithieuchunghanoi/group2/group2_1/page2_1_8.htm
| title = Hà Nội thời Pháp thuộc
| accessdate=2010-10-01
| work = Hà Nội theo năm tháng
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}</ref>
Ngày [[19 tháng 7]] năm [[1888]], [[Tổng thống Pháp]] [[Marie François Sadi Carnot|Sadi Carnot]] ký sắc lệnh thành lập thành phố Hà Nội. Thành phố Hà Nội lúc này có diện tích nhỏ bao gồm 2 huyện Thọ Xương và huyện Vĩnh Thuận thuộc phủ [[Hoài Đức]]. Phạm vi thành phố bó hẹp nằm trong khu vực Phố Huế, Đại Cồ Việt, Khâm Thiên, Giảng Võ, Đường Thụy Khuê, Hồ Tây đến [[cầu Long Biên]]. 3 phủ Hoài Đức, Thường Tín, Ứng Hòa thuộc về tỉnh Hà Đông. Phủ [[Lý Nhân]] tách ra tạo thành tỉnh [[Hà Nam]].
Đến năm 1902, Hà Nội trở thành thủ đô của toàn [[Liên bang Đông Dương]].<ref name="papin"/> Nhờ sự quy hoạch của người Pháp, thành phố dần có được bộ mặt mới. Lũy thành thời Nguyễn dần bị triệt hạ, đến năm 1897 hầu như bị phá hủy hoàn toàn,<ref>{{Chú thích sách
|title=Hanoi: Biography of a City
|url= http://books.google.com/books?id=QiYG5lXd4XsC&printsec=frontcover&dq=Hanoi
|last=Logan
|first=William Stewart
|year=2000
|pages=86
|publisher=[[Đại học New South Wales|UNSW]] Press
|isbn=9780868404431
|accessdate=2010-11-09
|accessdate=2010-11-09}}
</ref> chỉ còn lại [[Cột cờ Hà Nội|Cột Cờ]], Cửa Bắc với vết đạn năm 1873, Đoan Môn và lan can rồng đá ở trong hoàng thành cũ. Năm 1901, các công trình phủ Thống sứ, Nhà bưu điện, Kho bạc, Nhà đốc lý, Nhà hát lớn, Cầu Long Biên, Ga Hà Nội, những quảng trường, bệnh viện... được xây dựng. Hà Nội cũng có thêm trường đua ngựa, các [[nhà thờ]] [[Kitô giáo|Cơ Đốc giáo]], trường Đại học Y khoa, Đại học Đông dương, Đại học Mỹ thuật, các trường Cao đẳng Pháp lý, Nông lâm cùng những nhà máy sản xuất [[thức uống có cồn|rượu bia]], [[diêm]], hàng dệt, điện, nước... Khi những nhà tư bản người Pháp tới Hà Nội ngày một nhiều hơn, các rạp chiếu phim, nhà hát, khách sạn... dần xuất hiện, những con phố cũng thay đổi để phù hợp với tầng lớp dân cư mới.<ref name="thuocdia"/> Vào năm 1921, toàn thành phố có khoảng 4.000 dân châu Âu và 100.000 dân bản địa.<ref name="papin"/>
Sự xuất hiện của tầng lớp tư sản Việt Nam khiến văn hóa Hà Nội cũng thay đổi. Nền văn hóa phương Tây theo chân người Pháp du nhập vào Việt Nam kéo theo những xáo trộn trong xã hội. Không còn là một kinh thành thời phong kiến, Hà Nội ít nhiều mang dáng dấp của một đô thị châu Âu. Thành phố vẫn tiếp tục giữ vai trò trung tâm tri thức, nghệ thuật của cả quốc gia, nơi tập trung các nhà [[thơ mới]], những nhạc sĩ [[tân nhạc Việt Nam|tân nhạc]] cùng những trí thức, học giả nổi tiếng.
=== Trong hai cuộc chiến tranh ===
Giữa thế kỷ 20, Hà Nội chịu những biến cố phức tạp của lịch sử. Sự kiện [[Nhật Bản]] tấn công [[Bán đảo Đông Dương|Đông Dương]] năm 1940 khiến Việt Nam phải nằm dưới sự cai trị của cả đế quốc [[Pháp]] và Nhật. Ngày [[9 tháng 3]] năm [[1945]], tại Hà Nội, quân đội Nhật đảo chính Pháp. Nhưng chỉ năm tháng sau, quốc gia này phải đầu hàng quân Đồng Minh, kết thúc cuộc [[Chiến tranh thế giới thứ hai|Thế chiến thứ hai]]. Vào thời điểm thuận lợi đó, lực lượng [[Việt Minh]] tổ chức cuộc [[Cách mạng tháng Tám]] thành công, giành lấy quyền lực ở Việt Nam. Ngày [[2 tháng 9]] năm 1945, [[Hồ Chí Minh]] đọc tuyên ngôn độc lập tại [[quảng trường Ba Đình]], khai sinh nước [[Việt Nam Dân chủ Cộng hòa]] với thủ đô Hà Nội.
[[Tập tin:Vietnam1973.JPEG|nhỏ|200px|Hà Nội, Tết dương lịch 1973]]
Cuối năm [[1945]], [[quân đội Pháp]] quay lại Đông Dương. Sau những thương lượng không thành, [[Chiến tranh Đông Dương]] bùng nổ vào tháng 12 năm 1946 và thành phố Hà Nội nằm trong vùng kiểm soát của người Pháp. Năm [[1954]], [[chiến dịch Điện Biên Phủ|chiến thắng Điện Biên Phủ]] giúp những người Việt Minh lấy lại [[miền Bắc (Việt Nam)|miền Bắc Việt Nam]], Hà Nội tiếp tục giữ vị trí thủ đô của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Vào thời điểm được tiếp quản, thành phố gồm 4 quận nội thành với 34 khu phố, 37.000 dân và 4 quận ngoại thành với 45 xã, 16.000 dân. Cuối thập niên 1950 và đầu thập niên 1960, Hà Nội nhiều lần thay đổi về hành chính và địa giới. Năm 1958, bốn quận nội thành bị xóa bỏ và thay bằng 12 khu phố. Năm 1959, khu vực nội thành được chia lại thành 8 khu phố, Hà Nội cũng có thêm 4 huyện ngoại thành. Tháng 4 năm 1961, [[Quốc hội Việt Nam|Quốc hội]] quyết định mở rộng địa giới Hà Nội, sát nhập thêm một số xã của [[Hà Đông]], [[Bắc Ninh]], [[Vĩnh Phúc]] và [[Hưng Yên]].<ref name="NQKS">{{Chú thích thông cáo báo chí
| publisher = [[Nguyễn Xiển|Phó Chủ tịch]] [[Ủy ban Thường vụ Quốc hội]] [[Quốc hội Việt Nam khóa II|khóa II]]
| date = 20/4/1961
| url = http://vbqppl.moj.gov.vn/vbpq/Lists/Vn%20bn%20php%20lut/View_Detail.aspx?ItemID=1374
| title = Nghị quyết không số của Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa về việc mở rộng thành phố Hà Nội
| accessdate = 11/11/2012
}}</ref><ref name="78CP">{{Chú thích thông cáo báo chí
| publisher = [[Phạm Văn Đồng|Thủ tướng]] [[Chính phủ Việt Nam|Hội đồng Chính phủ]]
| date = 31/5/1961
| url = http://thuvienphapluat.vn/archive/Quyet-dinh/Quyet-dinh-78-CP-chia-khu-vuc-noi-ngoai-thanh-thanh-pho-Ha-Noi-vb20286t17.aspx
| title = Quyết định 78-CP chia các khu vực nội thành và ngoại thành của Thành phố Hà Nội
| accessdate = 11/11/2012
}}</ref> Toàn thành phố có diện tích 584 [[kilômét vuông|km²]], dân số 91.000 người. Ngày [[31 tháng 5]] năm [[1961]], bốn khu phố nội thành [[Hoàn Kiếm]], [[Hai Bà Trưng (quận)|Hai Bà Trưng]], [[Ba Đình]], [[Đống Đa]] và 4 huyện ngoại thành [[Đông Anh]], [[Gia Lâm]], [[Thanh Trì]], [[Từ Liêm]] được thành lập.<ref name="papin"/>
Khi cuộc [[Chiến tranh Việt Nam]] leo thang, Hà Nội phải hứng chịu những cuộc tấn công trực tiếp từ Hoa Kỳ. Riêng trong [[chiến dịch Linebacker II]] năm 1972, trong khoảng 2.200 người dân bị thiệt mạng ở miền Bắc,<ref>{{Chú thích sách
| last = Herring
| first = George
| title = America's Longest War
| publisher = John Wikey & Sons
| year = 1979
| pages = 248}}</ref><ref>{{Chú thích sách
| last = Morocco
| first = John
| title = Rain of Fire: Air War, 1969–1973
| publisher = Boston Publishing Company
| location = Boston
| year = 1985
| pages = 150}}</ref> số nạn nhân ở Hà Nội được thống kê là 1.318 người.<ref>{{Chú thích báo
| tên bài=North Vietnam Says 1,318 Dead in the Raids on Hanoi
| nhà xuất bản=[[The New York Times|New York Times]]
| trang=3
| ngày=[[tháng năm|tháng 5]] năm [[1973]]}}
</ref> Nhiều cơ quan, trường học phải sơ tán tới các tỉnh lân cận.
=== Hà Nội đương đại ===
[[Hình:Hanoi Logo.svg|140px|trái|nhỏ|[[Văn Miếu - Quốc Tử Giám#Khuê Văn Các|Biểu trưng]] Hà Nội hiện nay]]
Sau [[Chiến tranh Việt Nam|chiến tranh]], Hà Nội tiếp tục giữ vai trò thủ đô của quốc gia [[Việt Nam]] thống nhất. Ngày [[21 tháng 12]] năm [[1978]], [[Quốc hội Việt Nam]] phê chuẩn mở rộng địa giới Hà Nội, sáp nhập thêm 5 huyện [[Ba Vì (huyện)|Ba Vì]], [[Thạch Thất]], [[Phúc Thọ]], [[Đan Phượng]], [[Hoài Đức]] và [[sơn Tây (thị xã)|thị xã Sơn Tây]] của tỉnh [[Hà Sơn Bình]] cùng hai huyện của tỉnh [[Vĩnh Phú]] là [[Mê Linh]], [[Sóc Sơn]]. Dân số Hà Nội lên tới con số 2,5 triệu người.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n571.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/hanoitheonamthang/group6/index.htm
| title = Hà Nội ngày nay
| work = Hà Nội theo năm tháng
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}</ref> Bên cạnh lượng dân cư các tỉnh tới định cư ở thành phố, trong khoảng thời gian từ 1977 tới 1984, Hà Nội cũng đưa 12.861 hộ, 21.587 nhân khẩu tới [[Lâm Đồng]] theo chính sách xây dựng [[xây dựng các vùng kinh tế mới|kinh tế mới]].<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n571.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/50nam/group2/index.htm
| title = Hà Nội - 50 năm chiến đấu, xây dưng và phát triển
| author=[[Nguyễn Phú Trọng]]
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}</ref> Ngày [[12 tháng 8]] năm [[1991]], ranh giới Hà Nội lại được điều chỉnh, chuyển lại 5 huyện và 1 thị xã đã lấy của Hà Sơn Bình năm 1978 cho [[Hà Tây]] và Mê Linh được nhập vào tỉnh [[Vĩnh Phú]].<ref name="QH8">{{Chú thích thông cáo báo chí
| publisher = [[Lê Quang Đạo|Chủ tịch]] [[Quốc hội Việt Nam]] [[Quốc hội Việt Nam khóa VIII|khóa VIII]]
| date = 12/8/1991
| url = http://quochoi.vn/Sach_QH/VKQHtoantapVII3/1991/QH1991_40.htm
| title = NGHỊ QUYẾT CỦA KỲ HỌP THỨ 9, QUỐC HỘI KHÓA VIII, NGÀY 12-8-1991 VỀ VIỆC ĐIỀU CHỈNH ĐỊA GIỚI HÀNH CHÍNH MỘT SỐ TỈNH, THÀNH PHỐ TRỰC THUỘC TRUNG ƯƠNG
| accessdate = 21/12/2011
}}</ref> Hà Nội còn lại 4 quận nội thành và 5 huyện ngoại thành, với diện tích đất tự nhiên 924&nbsp;km². Ngày [[28 tháng 10]] năm [[1995]], Chính phủ ra Nghị định 69/CP thành lập quận [[Tây Hồ (quận)|Tây Hồ]] trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của 3 phường: Bưởi, Thụy Khuê, Yên Phụ thuộc quận [[Ba Đình]] và 5 xã: Tứ Liên, Nhật Tân, Quảng An, Xuân La, Phú Thượng thuộc huyện [[Từ Liêm]]<ref>[http://thuvienphapluat.vn/archive/Nghi-dinh/Nghi-dinh-69-CP-thanh-lap-quan-Tay-Ho-thuoc-thanh-pho-Ha-Noi-vb39593t11.aspx Nghị định 69-CP năm 1995 về việc thành lập quận Tây Hồ]</ref>. Ngày [[26 tháng 11]] năm [[1996]], Chính phủ ra Nghị định 74/CP thành lập quận [[Thanh Xuân]] trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của 5 phường: Thanh Xuân Bắc, Thanh Xuân, Thượng Đình, Kim Giang, Phương Liệt, 78,1ha diện tích tự nhiên và 20.862 nhân khẩu của phường Nguyễn Trãi, 98,4ha diện tích tự nhiên và 5.506 nhân khẩu của phường Khương Thượng thuộc quận [[Đống Đa]], toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của xã Nhân Chính thuộc huyện [[Từ Liêm]] và xã Khương Đình thuộc huyện [[Thanh Trì]]; cũng trong Nghị định này quyết định thành lập quận [[Cầu Giấy (quận)|Cầu Giấy]] trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của 4 thị trấn: Cầu Giấy, Nghĩa Đô, Nghĩa Tân, Mai Dịch và 3 xã: Dịch Vọng, Yên Hòa, Trung Hòa thuộc huyện [[Từ Liêm]]<ref>[http://thuvienphapluat.vn/archive/Nghi-dinh/Nghi-dinh-74-CP-thanh-lap-quan-Thanh-Xuan-quan-Cau-Giay-thanh-lap-va-doi-ten-mot-so-phuong-thuoc-thanh-pho-Ha-Noi-vb40215t11.aspx Nghị định 74-CP năm 1996 về việc thành lập quận Thanh Xuân và quận Cầu Giấy]</ref>. Ngày [[6 tháng 11]] năm [[2003]], Chính phủ ra Nghị định 132/2003/NĐ-CP thành lập quận [[Long Biên]] trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của 10 xã: Thượng Thanh, Giang Biên, Ngọc Thụy, Việt Hưng, Hội Xá, Gia Thụy, Bồ Đề, Long Biên, Thạch Bàn, Cự Khối và 3 thị trấn: Gia Lâm, Đức Giang, Sài Đồng thuộc huyện [[Gia Lâm]], cũng trong Nghị định này quyết định thành lập quận [[Hoàng Mai, Hà Nội|Hoàng Mai]] trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của 9 xã: Định Công, Đại Kim, Hoàng Liệt, Thịnh Liệt, Thanh Trì, Vĩnh Tuy, Lĩnh Nam, Trần Phú, Yên Sở và 55ha diện tích tự nhiên của xã Tứ Hiệp thuộc huyện [[Thanh Trì]], toàn bộ diện tích tự nhiên và dân số của 5 phường: Mai Động, Tương Mai, Tân Mai, Giáp Bát, Hoàng Văn Thụ thuộc quận [[Hai Bà Trưng (quận)|Hai Bà Trưng]]<ref>[http://thuvienphapluat.vn/archive/Nghi-dinh/Nghi-dinh-132-2003-ND-CP-dieu-chinh-dia-gioi-hanh-chinh-de-thanh-lap-quan-Long-Bien-Hoang-Mai-phuong-thuoc-quan-Hoang-Mai-Ha-Noi-vb51571t11.aspx Nghị định 132/2003/NĐ-CP năm 2003 về việc thành lập quận Long Biên và quận Hoàng Mai]</ref>.
Sau [[thời bao cấp|thời kỳ bao cấp]], từ cuối thập niên [[1990]], sự phát triển về [[kinh tế]] dẫn đến các khu vực ngoại ô Hà Nội nhanh chóng được [[đô thị hóa]]. Những cao ốc mọc lên ở khu vực nội ô và các trung tâm công nghiệp cũng được xây dựng ở những huyện ngoại thành. Sự phát triển cũng kéo theo những hệ lụy. Do không được quy hoạch tốt, giao thông thành phố thường xuyên ùn tắc khi số lượng xe máy tăng cao. Nhiều khu phố phải chịu tình trạng ngập úng mỗi khi mưa lớn. Mật độ dân số quá cao khiến những dân cư nội ô phải sống trong tình trạng chật chội và thiếu tiện nghi. Vào năm 2003, 30% dân số Hà Nội sống dưới mức 3 m² một người.<ref name="3mvuong">{{Chú thích báo
| tên bài=30% dân số nội thành ở Hà Nội sống dưới mức 3m²/người
| nhà xuất bản=[[Lao Động (báo)|báo Lao Động]]
| ngày=[[1 tháng 7|1/7/]]2003 9:59:49
| accessdate=2010-10-01
| url =http://www1.laodong.com.vn/pls/bld/folder$.view_item_detail(71213)
}}</ref>
[[Tập tin:Ha noi moi avenue.jpg|220px|phải|nhỏ|Phố Văn Cao nhìn từ trên đường Hoàng Hoa Thám]]
[[Tập tin:Hanoi Cityscape.jpg|220px|phải|nhỏ|Toàn cảnh Hà Nội.]]
Song việc tăng dân số quá nhanh cùng quá trình [[đô thị hóa]] thiếu quy hoạch tốt đã khiến Hà Nội trở nên chật chội, [[Ô nhiễm môi trường|ô nhiễm]] và [[Giao thông Hà Nội|giao thông nội ô]] thường xuyên ùn tắc. Nhiều di sản kiến trúc đang dần biến mất, thay vào đó là những ngôi nhà ống nằm lộn xộn trên các con phố. Hà Nội còn là một thành phố phát triển không đồng đều với giữa các khu vực như giữa các quận nội thành và huyện ngoại thành, nhiều nơi người dân vẫn chưa có được những điều kiện sinh hoạt thiết yếu.<ref>{{Chú thích web
| url = http://dantri.com.vn/xem-an-choi/ha-noi-phat-trien-va-dau-tu-145771.htm
| title = Hà Nội phát triển và đầu tư| accessdate =2010-10-01
| author = Nguyễn Hiền
| date = 9/10/2006 - 10:26
| publisher = Dân trí| date = }}</ref> Ngoài ra, hiện Hà Nội là một trong những thành phố ô nhiễm nhất khu vực [[châu Á]] và là thành phố ô nhiễm nhất khu vực [[Đông Nam Á]], hàm lượng bụi ở đây cao gấp nhiều lần mức cho phép<ref>{{chú thích web
| url =http://vnexpress.net/tin-tuc/khoa-hoc/khong-khi-ha-noi-ban-hang-nhat-chau-a-2226380.html
| title =Không khí Hà Nội 'bẩn hạng nhất châu Á'
| accessdate = 2012-3-22
| author = Hương Thu
| publisher =VnExpress}}</ref>
Ngày [[29 tháng 5]] năm [[2008]], với gần 93% đại biểu tán thành, Quốc hội Việt Nam đã thông qua nghị quyết điều chỉnh địa giới hành chính thủ đô Hà Nội và các tỉnh, có hiệu lực từ [[1 tháng 8]] cùng năm. Theo nghị quyết, toàn bộ tỉnh [[Hà Tây]], huyện [[Mê Linh]] của tỉnh [[Vĩnh Phúc]] và 4 xã thuộc huyện [[Lương Sơn, Hòa Bình|Lương Sơn]], tỉnh [[Hòa Bình]] được sáp nhập về Hà Nội. Từ diện tích gần 1.000&nbsp;km² và dân số khoảng 3,4 triệu người, Hà Nội sau khi mở rộng có diện tích 3.324,92&nbsp;km² và dân số 6.232.940 người, nằm trong 17 [[thủ đô]] lớn nhất thế giới.<ref name="morong"/> Ngày [[8 tháng 5]] năm [[2009]], quận [[Hà Đông]] được thành lập từ thành phố Hà Đông trước đây và thành phố Sơn Tây được chuyển thành [[sơn Tây (thị xã)|thị xã Sơn Tây]]. Năm [[2010]], Hà Nội đã tổ chức thành công [[Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội|Đại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội]] để lại dấu ấn trong lòng người dân và bạn bè quốc tế. [[Hoàng thành Thăng Long]], văn bia tại [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám]] và [[Hội Gióng|Lễ hội Thánh Gióng]] đã được [[Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc|UNESCO]] công nhận là [[di sản thế giới|di sản văn hóa thế giới]]. Nhiều công trình quan trọng như [[cầu Vĩnh Tuy]], [[bảo tàng Hà Nội]], [[công viên Hòa Bình]]... đã được khánh thành. Năm [[2010]] Hà Nội cũng đạt được những kết quả khả quan trọng trong phát triển kinh tế. [[Tổng sản phẩm nội địa|GDP]] tăng 11%, thu nhập bình quân đầu người xấp xỉ đạt 2.000 [[Đô la Mỹ]]. Tổng thu ngân sách trên địa bàn vượt 100.000 tỷ đồng. Hà Nội đã tổ chức thành công đại hội [[Đảng Cộng sản Việt Nam|Đảng]] bộ lần thứ 15 với mục tiêu tới năm [[2015]] phát triển thành thành phố [[công nghiệp]] theo hướng hiện đại, trung tâm hành chính chính trị quốc gia, trung tâm lớn về kinh tế và giao lưu quốc tế, trung tâm văn hóa giáo dục y tế của cả Việt Nam. Thành phố phấn đấu [[Tổng sản phẩm nội địa|GDP]] bình quân đầu người đạt 4.300 Đô la Mỹ vào năm 2015. Tính tới ngày [[30 tháng 10]] năm [[2010]], dân số toàn thành phố là 6,913 triệu người (tổng kiểm tra hộ khẩu trên địa bàn)<ref>{{Chú thích báo
| tên bài=Hà Nội: Thành lập quận Hà Đông, chuyển TP Sơn Tây thành thị xã
| nhà xuất bản=Tiền Phong
| ngày=2008-12-11
| accessdate=2010-10-01
| url =http://www.tienphong.vn/xa-hoi/146364/Ha-Noi-Thanh-lap-quan-Ha-Dong-chuyen-TP-Son-Tay-thanh-thi-xa.html
}}</ref>. Ngày [[27 tháng 12]] năm [[2013]], Chính phủ ra Nghị quyết 132/NQ-CP chia huyện [[Từ Liêm]] thành 2 quận là [[Bắc Từ Liêm]] và [[Nam Từ Liêm]]<ref>[http://thuvienphapluat.vn/archive/Nghi-quyet-132-NQ-CP-nam-2013-dieu-chinh-dia-gioi-hanh-chinh-Tu-Liem-Ha-Noi-vb217666.aspx Nghị quyết 132/NQ-CP năm 2013 chia huyện Từ Liêm thành 2 quận Bắc Từ Liêm và Nam Từ Liêm]</ref>.
Hà Nội đã được [[Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc|UNESCO]] trao danh hiệu "Thành phố vì hòa bình" vào ngày [[17 tháng 6]] năm [[1999]]<ref>{{Chú thích web| url = http://www.unesco.org/bpi/eng/unescopress/1999/99-160e.shtml| title = DELFT, HANOI, ZUK MIKAEL, QUITO AND TIMBUCTU TO RECEIVE 1998-1999 UNESCO CITIES FOR PEACE PRIZE| author=unesco| accessdate=21/07/2013| publisher = }}</ref>. Năm 2000, Chủ tịch nước [[Trần Đức Lương]] đã tặng thưởng thành phố Hà Nội danh hiệu "Thủ đô anh hùng" vào ngày 4 tháng 10.<ref>{{chú thích web
| url = http://www.thanglonghanoi.gov.vn/channel/102/2010/06/5794/#ZCRsaJHg4yqh
| title = Hà Nội xây dựng chủ nghĩa xã hội những năm cuối thế kỷ 20
| accessdate = 2010-10-01
| publisher = Văn phòng Ban chỉ đạo Quốc gia Kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long
| archiveurl = http://web.archive.org/web/20100914081756/http://thanglonghanoi.gov.vn/channel/102/2010/06/5794/#ph1DbCsMBBJA
| archivedate = 14/9/2010
}}</ref>
== Kiến trúc và quy hoạch đô thị ==
Lịch sử lâu đời cùng nền văn hóa phong phú đã giúp Hà Nội có được kiến trúc đa dạng và mang dấu ấn riêng. Nhưng sau một thời gian phát triển thiếu quy hoạch, thành phố hiện nay tràn ngập những ngôi [[nhà ống]] trên các con phố lắt léo, những công trình tôn giáo nằm sâu trong các khu dân cư, những cao ốc bên các khu phố cũ, những cột điện chăng kín dây... nhưng thiếu vắng không gian công cộng. Năm 2010, Hà Nội lập ''Đồ án Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050'' cho một thành phố 9,1 triệu dân vào năm 2030 và trên 10 triệu người vào năm 2050.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=An Trân
| url=http://hanoimoi.com.vn/Tin-tuc/Quy-hoach/318186/qh-chung-xd-thu-do-ha-noi-den-nam-2030-va-tam-nhin-2050
| tên bài=Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn 2050
| nhà xuất bản=Hà Nội mới
| ngày=2010-03-30
| ngày truy cập=2010-10-01}}</ref> Về mặt kiến trúc, có thể chia Hà Nội ngày nay thành bốn khu vực: khu phố cổ, khu thành cổ, khu phố Pháp và các khu mới quy hoạch.
{{wide image|Skyline North-West of Hanoi.jpg|1500px|Hình ảnh Hà Nội}}
=== Khu phố cổ ===
[[Tập tin:Pho Thuoc Bac.jpg|nhỏ|220px|Phố Thuốc Bắc trong [[Khu phố cổ Hà Nội|khu phố cổ]]]]
[[Tập tin:Chua Mot Cot.jpg|220px|nhỏ|[[Chùa Một Cột]], một công trình cổ hiện nằm trong khu phố Pháp]]
[[Khu phố cổ Hà Nội]], trung tâm lịch sử của thành phố, hiện nay vẫn là khu vực đông đúc nhất. Địa giới không gian khu phố cổ có thể coi là một hình [[tam giác#Tam giác cân|tam giác cân]] với đỉnh là phố [[Hàng Than]], cạnh phía Đông là [[đê sông Hồng]], cạnh phía Tây là Hàng Cót, Hàng Điếu, Hàng Da, còn đáy là trục [[Hàng Bông]]–[[Hàng Gai]]–[[Cầu Gỗ]]. Qua nhiều năm, những cư dân sinh sống nhờ các nghề thủ công, buôn bán tiểu thương đã hình thành những con phố nghề đặc trưng mang những cái tên như [[Hàng Bạc]], [[Hàng Bồ]], Hàng Đường, Hàng Thùng...
Tất cả các ngôi nhà hai bên đường khu phố cổ đều theo kiểu [[nhà ống]], mang nét đặc trưng: bề ngang hẹp, chiều dài sâu, đôi khi thông sang phố khác. Bên trong các ngôi nhà này cũng có cách bố trí gần như nhau: gian ngoài là nơi bán hoặc làm hàng, tiếp đó là khoảng sân lộ thiên để lấy [[ánh sáng]], trên sân có bể cạn trang trí, quanh sân là cây cảnh, giàn hoa, gian nhà trong mới là nơi ăn ở và nối tiếp là khu phụ.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hanoiwebs/administration/departments/sodulich/kientruchanoi1.htm
| title = Khu phố cổ
| accessdate=2010-10-01
| work = Kiến trúc Hà Nội
| publisher = Sở Du lịch Hà Nội
| language = Tiếng Việt
| archiveurl = http://web.archive.org/web/20040612113824/http://www.hanoi.gov.vn/hanoiwebs/administration/departments/sodulich/kientruchanoi1.htm
| archivedate = 12/6/2004
}}</ref> Những năm gần đây, [[mật độ dân số]] cao khiến phố cổ Hà Nội xuống cấp khá nghiêm trọng. Một phần cư dân ở đây phải sống trong điều kiện thiếu tiện nghi, thậm chí bất tiện, nguy hiểm. Một vài trường hợp đặc biệt được ghi nhận như ba người sống trong một diện tích 1,5 m² hay bốn người sống trong một căn phòng 10 m² nhưng trên nóc một [[nhà vệ sinh]] chung.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=Văn Phúc Hậu
| tên bài=Những căn “nhà khổ”
| công trình=Đến với khu phố cổ Hà Nội
| nhà xuất bản=Sài Gòn giải phóng
| ngày=2006-02-05
| accessdate=2010-10-01
| url =http://www.sggp.org.vn/phongsudieutra/nam2006/thang2/94929/
}}</ref> Trong khu 36 phố phường thuộc dự án bảo tồn, hiện chỉ còn một vài nhà cổ có giá trị, còn lại hầu hết đã được xây mới hoặc cải tạo tùy tiện.<ref name="tiasang">{{Chú thích báo
| tác giả=Lý Trực Dũng
| tên bài=Kiến trúc Thăng Long-Hà nội trước ngưỡng cửa 1000 năm
| nhà xuất bản=Tia Sáng
| ngày=2008-02-21
| accessdate=2010-10-01
| url =http://www.tiasang.com.vn/Default.aspx?tabid=70&CategoryID=11&News=1957}}</ref>
=== Khu thành cổ ===
Khu thành cổ, tức [[hoàng thành Thăng Long]], nằm ở khoảng giữa [[hồ Tây]] và [[hồ Hoàn Kiếm]], xuất hiện cùng với kinh đô Thăng Long. Trải qua nhiều lần phá hủy, xây dựng lại rồi tiếp tục bị tàn phá, hoàng thành Thăng Long hiện chỉ lưu lại ở một vài dấu vết. Trên phố Phan Ðình Phùng hiện nay còn cửa Bắc của thành được xây bằng [[đá]] và [[Gạch nung|gạch]] rất kiên cố. [[Cột cờ Hà Nội]] xây năm 1812 hiện nằm trên đường Ðiện Biên Phủ. Công trình cao 40 mét này gồm ba nền thềm rộng và tháp cổ hình lăng trụ, bên trong có cầu thang xoắn ốc dẫn lên kỳ đài.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hanoiwebs/administration/departments/sodulich/kientruchanoi2.htm
| title = Khu thành cổ
| accessdate=2010-10-01
| work = Kiến trúc Hà Nội
| publisher = Sở Du lịch Hà Nội}}</ref> Phía Nam thành cổ còn lưu lại được một quần thể di tích đa dạng là [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám|Văn Miếu-Quốc Tử Giám]], được xây từ đầu thế kỷ 11. Gồm hai di tích chính, Văn Miếu – nơi thờ [[Khổng Tử]], các bậc hiền triết của [[Nho giáo]] và [[Chu Văn An]] – và Quốc Tử Giám – trường quốc học cao cấp đầu tiên của Việt Nam – công trình không chỉ là điểm du lịch hấp dẫn mà còn là nơi tổ chức nhiều hoạt động văn hóa.
Ngày 31 tháng 7 năm 2010, tại kỳ họp lần thứ 34 tại [[Brasilia]], thủ đô của [[Brasil]], Ủy ban di sản thế giới của [[Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc|UNESCO]] đã công nhận khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội là di sản văn hóa thế giới dựa trên 3 tiêu chí: Chiều dài lịch sử văn hóa, Tính liên tục của tài sản với tư cách là một trung tâm quyền lực, và Các tầng di tích di vật đa dạng, phong phú.<ref>{{chú thích web
| url = http://dantri.com.vn/c20/s20-412558/hoang-thanh-thang-long-duoc-cong-nhan-di-san-van-hoa-the-gioi.htm
| title = Hoàng thành Thăng Long được công nhận di sản văn hoá thế giới
| accessdate = 2010-10-01
| author = Kim Tân
| date = 2010-08-01
| publisher = [[Dân trí (báo)|Dân trí]]}}</ref> Sáng 1 tháng 10 năm 2010, trong buổi khai mạc [[Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội]], Tổng Giám đốc UNESCO [[Irina Bokova]] đã trao bằng Di sản văn hóa thế giới khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long cho lãnh đạo Thành phố Hà Nội.<ref>{{chú thích web
| url = http://dantri.com.vn/c20/s20-426054/khai-le-ky-niem-1000-nam-thang-long.htm
| title = Khai lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long
| accessdate = 2010-10-01
| author = Kim Tân
| date = 2010-10-01
| publisher = Dân trí}}</ref>
=== Khu phố Pháp ===
{{bài chính|Danh sách công trình kiến trúc Hà Nội thời Pháp thuộc}}
[[Tập tin:Nha tho lon Ha Noi.jpg|170px|nhỏ|trái|[[Nhà thờ Lớn Hà Nội]]]]
Năm [[1883]], người Pháp bắt đầu lên kế hoạch xây dựng lại thành phố. Dựa trên các khu phố Hà Nội vốn có, những kiến trúc sư người Pháp vạch thêm các con đường mới, xây dựng các công trình theo hướng thích nghi với môi trường sở tại, tạo nên một phong cách ngày nay được gọi là [[kiến trúc thuộc địa]].<ref name="tiasang"/> Khu vực đô thị do người Pháp quy hoạch và xây dựng gồm ba khu: nhượng địa, thành cũ và nam hồ Hoàn Kiếm, ngày nay mang tên chung là khu phố cũ, hay khu phố Pháp.
Khu nhượng địa mang [[hình chữ nhật]] được giới hạn bởi các con phố Bạch Đằng, Tràng Tiền, Lê Thánh Tông, Trần Nhân Tông và Nguyễn Huy Tự hiện nay. Vốn là đồn thủy quân của Hà Nội cổ, đến năm [[1875]], khu vực này được nhượng lại cho [[quân đội Pháp]] xây doanh trại, dinh thự và bệnh viện. Những công trình kiến trúc ở đây có mái lợp [[ngói]] đá đen, hành lang xung quanh, nhà cuốn hình cung. Dinh thự Tổng tham mưu trưởng quân Pháp, ngày nay là Nhà khách [[Bộ Quốc phòng (Việt Nam)|Bộ Quốc phòng]] xây dựng trong khoảng thời gian [[1874]] đến [[1877]]. Bệnh viện Lanessan, hiện là [[Bệnh viện Trung ương Quân đội 108|Quân y viện 108]] và [[Bệnh viện Hữu Nghị]], khánh thành năm [[1893]].<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=[[Nguyễn Vinh Phúc]]
| url =http://www.nguoihanoi.com.vn/modules.php?name=News&op=viewst&sid=1521
| tên bài=Những khu phố cũ ở Hà Nội
| nhà xuất bản=Báo Người Hà Nội
| ngày=2008-12-31
| ngày truy cập=2010-10-01
}}</ref> Khu thành cũ gồm các phố Phan Đình Phùng, Hùng Vương, Hoàng Diệu, Điện Biên Phủ, Lê Hồng Phong, Chu Văn An, Trần Phú. Những con đường ở đây rộng, dài và được trồng nhiều cây xanh. Các biệt thự mang kiến trúc miền Bắc nước Pháp với trang trí cầu kỳ, tỷ mỉ. Một công trình kiến trúc tiêu biểu và quan trọng của khu thành cũ là Phủ Toàn quyền, ngày nay là [[Phủ Chủ tịch]], được xây dựng trong khoảng 1900 đến 1902. Khu nam hồ Hoàn Kiếm cũng là một hình chữ nhật với hai cạnh dài là phố Tràng Thi – [[Phố Tràng Tiền|Tràng Tiền]] và phố Trần Hưng Đạo, hai cạnh ngang là phố Phan Bội Châu và phố Phan Chu Trinh. Khu vực này được xây dựng đồng thời với khu thành cũ song quy trình quy hoạch có chậm hơn do phải giải tỏa nhiều làng xóm. Một công trình quan trọng của thành phố là [[Nhà hát Lớn Hà Nội|Nhà hát Lớn]] nằm ở đầu phố Tràng Tiền, được xây từ [[1902]] tới [[1911]], theo mẫu [[Nhà hát Opéra Garnier|Opéra Garnier]] của [[Paris]].<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hanoiwebs/administration/departments/sodulich/kientruchanoi3.htm
| title = Kiến trúc thời Pháp thuộc
| accessdate=2010-10-01
| work = Kiến trúc Hà Nội
| publisher = Sở Du lịch Hà Nội}}</ref>
Kiến trúc Pháp thường được xem như một di sản của Hà Nội, nhưng ngày nay đã phải chịu nhiều biến đổi. Những công trình cao tầng và các ngôi nhà giả phong cách Pháp làm khu phố cũ trở nên khó nhận diện. Bên cạnh đó, nhiều thửa đất được sát nhập để xây dựng các cao ốc khiến cảnh quan bị phá vỡ. Những hàng rào thấp dọc các con phố, những màu sác tiêu biểu – tường vàng và cửa gỗ màu xanh – cũng bị thay đổi và che lấp bởi các biểu hiệu quảng cáo. Hiện Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội với sự giúp đỡ của vùng [[Île-de-France]] đang triển khai dự án bảo tồn và phát triển khu phố này.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=Tâm Anh
| url=http://www.dothi.net/tin-tuc/doi-song-do-thi/11345/khu-pho-phap-ha-noi-dang-bien-dang.htm
| tên bài=Khu phố Pháp Hà Nội đang biến dạng
| nhà xuất bản=[[VnExpress]]
| ngày=2008-11-14
| accessdate=2010-10-01
<!--| url lưu trữ=http://www.dothi.net/News/Tin-tuc/Doi-song-do-thi/2008/11/3B9AE08E/-->
}}</ref>
=== Kiến trúc hiện đại ===
Vào những năm 1960 và 1970, hàng loạt các khu nhà tập thể theo kiểu lắp ghép xuất hiện ở những khu phố [[Phường Kim Liên|Kim Liên]], [[Trung Tự]], [[Giảng Võ]], [[Thành Công]], [[Thanh Xuân Bắc]]... Do sử dụng các cấu kiện [[bê tông cốt thép]] sản xuất theo quy trình thủ công, những công trình này hiện rơi vào tình trạng xuống cấp nghiệm trọng.<ref name="tiasang"/> Không chỉ vậy, do thiếu diện tích sinh hoạt, các cư dân những khu nhà tập thế lắp ghép còn xây dựng thêm những lồng sắt gắn ngoài trời xung quanh các căn hộ – thường được gọi là [[Chuồng cọp nhà cao tầng|chuồng cọp]] – gây mất mỹ quan đô thị. Hiện những nhà tập thể lắp ghép đang dần được thay thể bởi các chung cư mới.
Cuối thập niên 1990 và thập niên 2000, nhiều con đường giao thông chính của Hà Nội, như [[Giải Phóng (đường Hà Nội)|Giải Phóng]], [[Nguyễn Văn Cừ]], [[Láng Hạ]], [[Ngọc Khánh (phường)|Ngọc Khánh]], [[Thái Hà (phố)|Thái Hà]]... được mở rộng. Các khách sạn, cao ốc văn phòng mọc lên, những khu đô thị mới như [[Khu đô thị mới Nam Thăng Long]], bắc Thăng Long, Du lịch Hồ Tây, [[Định Công, Hoàng Mai|Định Công]], [[Bắc Linh Đàm]]... cũng dần xuất hiện.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hanoiwebs/administration/departments/sodulich/kientruchanoi4.htm
| title = Kiến trúc hiện đại
| accessdate=2010-10-01
| work = Kiến trúc Hà Nội
| publisher = Sở Du lịch Hà Nội}}</ref> Khoảng thời gian gần đây, khu vực [[Mỹ Đình]] được đô thị hóa nhanh chóng với hàng loạt những ngôi nhà cao tầng mọc lên. Tuy vậy, các khu đô thị mới này cũng gặp nhiều vấn đề, như công năng không hợp lý, thiếu quy hoạch đồng bộ, không đủ không gian công cộng.<ref name="tiasang"/> Trong [[lũ lụt Việt Nam 2008|trận mưa kỷ lục cuối năm 2008]], Mỹ Đình là một trong những khu vực chịu thiệt hại nặng nề vì nước ngập.
Cùng với dự phát triển, đo thị hóa các khu vực Hà Nội mở rộng, nhiều đường phố mới đã được đặt tên: Năm 2010 là 43<ref>{{Chú thích thông cáo báo chí
| publisher = Lưu Vân, báo Diễn đàn Doanh nghiệp
| date = 25/08/2010 - 11:31
| url = http://dddn.com.vn/20100825110659367cat119/ha-noi-co-them-43-tuyen-duong-pho-moi.htm
| title = Hà Nội có thêm 43 tuyến đường, phố mới
| accessdate = 23/10/2012
}}</ref> và năm 2012 là 34 đường, phố mới.<ref>{{Chú thích thông cáo báo chí
| publisher = Liên Phương, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ
| date = 13/07/2012, 17:22:00
| url = http://thanglong.chinhphu.vn/Home/Ha-Noi-dat-ten-cho-34-duong-pho-moi/20127/6196.vgp
| title = Hà Nội đặt tên cho 34 đường phố mới
| doi =
| accessdate = 23/10/2012
}} {{Chú thích thông cáo báo chí
| publisher = Cổng thông tin điện tử huyện Quốc Oai
| date = 13/07/2012 12:00
| url = http://quocoai.hanoi.gov.vn/tabid/264/Entry/324/Default.aspx
| title = Bế mạc kỳ họp thứ 5 HĐND thành phố Hà Nội khóa XIV
| accessdate = 23/10/2012
}}</ref> Khoảng thời gian 2010 - 2012 chứng kiến sự bùng nổ các dự án đầu tư xây dựng các khu đô thị, tòa cao ốc, chung cư bình dân và cao cấp, trung tâm thương mại với giá bán cao hơn giá thành tương đối nhiều.<ref>{{Chú thích thông cáo báo chí
| publisher = Ngọc Sơn, báo Diễn đàn Doanh nghiệp
| date = 22/10/2012 - 09:05
| url = http://dddn.com.vn/20121018091159455cat172/nghia-dia-chon-140000-ty-dong-o-ha-noi-tp-hcm.htm
| title = "Nghĩa địa chôn" 140.000 tỷ đồng ở Hà Nội, TP HCM?
| accessdate = 23/10/2012
}}</ref>
=== Các công trình nổi bật ===
[[Tập tin:Ho chi minh mausoleum 2.jpg|240px|trái|nhỏ|[[Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh|Lăng Hồ Chí Minh]], công trình được xây dựng vào thập niên 1970, trên Quảng trường Ba Đình]]
Trước khi trở thành một trung tâm chính trị – vào [[thế kỷ 5]] với triều đại [[nhà Tiền Lý]] – Hà Nội đã là một trung tâm của [[Phật giáo]] với các thiền phái danh tiếng.<ref>{{Chú thích web
| url = http://web.archive.org/web/20040606170001/http://www.hanoi.gov.vn/hanoiwebs/administration/departments/sodulich/congtrinhtongiao_tinnguong.htm
| title = Công trình tôn giáo - tín ngưỡng
| accessdate=2010-10-01
| work = Kiến trúc Hà Nội
| publisher = Sở Du lịch Hà Nội}}</ref> Theo văn bia, từ giữa [[thế kỷ 6]], [[chùa Trấn Quốc]] được xây dựng trên bãi Yên Hoa ngoài [[sông Hồng]], tới 1615 do bãi sông bị lở, chùa mới dời về địa điểm hiện nay.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n638.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/gioithieuchunghanoi/group2/group2_4/group2_4_1/page2_4_1_7.htm
| title = Chùa Trấn Quốc
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}} [''sai nguồn'']</ref> Đến [[thế kỷ 11]], với sự xuất hiện của kinh đô Thăng Long, khi Phật giáo trở thành quốc giáo, các chùa chiền, thiền viện, sư tăng mới phát triển thực sự mạnh mẽ. Trong nhiều thế kỷ, Hà Nội tiếp tục xây dựng các ngôi chùa, trong đó một số vẫn tồn tại tới ngày nay. Có thể kể tới các ngôi chùa nổi tiếng như [[chùa Một Cột]] xây lần đầu năm 1049, [[chùa Láng]] từ thế kỷ 12, [[chùa Quán Sứ]], [[chùa Kim Liên]] xuất hiện vào thế kỷ 17. Tuy vậy, hầu hết các ngôi chùa trong nội ô ngày nay đều được xây dựng lại vào thế kỷ 19.<ref>{{en}} {{chú thích sách
|title=Hanoi: Biography of a City
|url= http://books.google.com/books?id=QiYG5lXd4XsC&printsec=frontcover#PPA90,M2
|last=Logan
|first=William Stewart
|year=2000
|publisher=[[Đại học New South Wales|UNSW]] Press
|location=[[Kensington, New South Wales|Kensington]]
|isbn=9780868404431
|pages=90
|accessdate=2010-11-09 }}</ref> Những triều đại [[Nhà Lý|Lý]], [[Nhà Trần|Trần]], [[Nhà Hậu Lê|Lê]] để lại rất ít dấu tích.
Vùng ngoại thành Hà Nội cũng có nhiều ngôi chùa nổi tiếng. Thuộc xã [[Hương Sơn]], huyện [[Mỹ Đức]], một quần thể văn hóa–tôn giáo gồm hàng chục ngôi chùa thờ [[Phật]], các ngôi đền thờ thần, các ngôi [[đình]] thờ [[tín ngưỡng]] nông nghiệp... thường được gọi chung là [[Chùa Hương]]. Từ lâu, di tích này đã trở thành một địa điểm du lịch quan trọng, đặc biệt với lễ hội Chùa Hương được tổ chức vào mỗi [[mùa xuân]]. Cách trung tâm Hà Nội khoảng 20&nbsp;km về phía Tây Nam, [[Chùa Thầy]] nằm trên địa phận của xã [[Sài Sơn]], huyện [[Quốc Oai]]. Ngôi chùa, thường gắn liền với tên tuổi vị thiền sư [[Từ Đạo Hạnh]], là một di sản kiến trúc, văn hóa, lịch sử giá trị. Giống như Chùa Hương, lễ hội Chùa Thầy cũng được tổ chức vào mùa xuân, đầu [[tháng ba|tháng 3]] hàng năm.<ref>{{Chú thích báo
| tên bài=Chùa Thầy - Thiên Phúc Tự - Nét đẹp cổ kính
| url = http://old.vtv.vn/Article/Get/Chua-Thay---Thien-Phuc-Tu-5d7f86be14.html
| nhà xuất bản=[[Đài Truyền hình Việt Nam]]
| ngày=2008-04-08
| accessdate=2010-10-01
| url lưu trữ=http://dulichvn.org.vn/index.php?category=2500&itemid=19
| ngày lưu trữ = 09/04/2008, 15:04:58}}</ref>
Cùng với các ngôi chùa, Hà Nội còn có không ít đền thờ [[Đạo giáo|Đạo Lão]], [[Nho giáo|Đạo Khổng]] hay các thần bảo hộ như [[Thăng Long tứ trấn]], [[Văn Miếu - Quốc Tử Giám|Văn Miếu-Quốc Tử Giám]], [[Đền Ngọc Sơn]].. Trong khu phố cổ còn nhiều ngôi đình vẫn được những người dân thường xuyên tới lui tới bày tỏ lòng thành kính. [[Kitô giáo]] theo chân những người châu Âu vào Việt Nam, giúp Hà Nội có được [[Nhà thờ Lớn Hà Nội|Nhà thờ Lớn]], [[Nhà thờ Cửa Bắc]], [[Nhà thờ Hàm Long]]... Ngoài ra có thánh đường Hồi Giáo Jamia Al Noor (thánh đường Ánh Sáng) tại 12 Hàng Lược,<ref>[http://diachiso.vn/Userfiles/Image/hn/shoppics/size2/hang%20luoc/even/12.1_1.jpg Hình ảnh] và [http://diadiem.chodientu.vn/dinh-den-chua-nha-tho/thanh-duong-hoi-giao-al-nour-60675.html địa chỉ]</ref> Thánh thất Cao Đài thủ đô. Các công trình tôn giáo ngày nay là một phần quan trọng của kiến trúc thành phố, nhưng không ít hiện phải nằm trong những khu dân cư đông đúc, thiếu không gian.<ref>{{Chú thích web
| url = http://hanoi.vnn.vn/chuyen_de/9907/phan3/hanoi_homnay/kinhte_xahoi/bao_ton_ds.html
| title = Bảo tồn di sản kiến trúc trong quy hoạch phát triển thủ đô
| accessdate = 2010-10-01
| author = Trần Hùng
| work = Từ Thăng Long tới Hà Nội
| publisher = VDC
| archiveurl = http://www.lichsuvietnam.vn/1000namthanglong/baotondisanthudo.html
| archivedate = 3/6/2009}}</ref>
[[Pháp thuộc|Thời kỳ thuộc địa]] đã để lại Hà Nội rất nhiều các công trình kiến trúc lớn, hiện vẫn đóng vai trò quan trọng về công năng, như [[Nhà hát Lớn Hà Nội|Nhà hát Lớn]], [[Phủ Chủ tịch]], [[Bắc Bộ phủ]], trụ sở [[Bộ Ngoại giao (Việt Nam)|Bộ Ngoại giao]], [[Bảo tàng Lịch sử Việt Nam|Bảo tàng Lịch sử]], [[Khách sạn Sofitel Metropole]]... Một số công trình bị phá bỏ để xây mới – như Tòa thị chính được thay thế bằng trụ sở Ủy ban nhân dân thành phố – hoặc tu sửa nhưng không giữ được kiến trúc cũ – như [[Ga Hà Nội|ga Hàng Cỏ]]. Thời kỳ tiếp theo, Hà Nội cũng có thêm các công trình mới. [[Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh|Lăng Hồ Chí Minh]], [[Bảo tàng Hồ Chí Minh]], [[Hội trường Ba Đình]], ghi đậm dấu ấn của giai đoạn này.
Hai thập niên gần đây, cùng với sự phát triển về kinh tế, rất nhiều cao ốc và khách sạn như Daewoo, Sofitel Plaza, Melia, tòa nhà Tháp Hà Nội... mọc lên mang lại cho thành phố dáng vẻ hiện đại. Hà Nội cũng chứng kiến sự ra đời của những công trình quan trọng như [[Trung tâm Hội nghị Quốc gia Việt Nam|Trung tâm Hội nghị Quốc gia]], [[Sân vận động quốc gia Mỹ Đình|Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình]]... Để kỷ niệm lễ 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội, hiện nay rất nhiều công trình được xây dựng, có thể kể đến [[Keangnam Hanoi Landmark Tower]], [[Hà Nội City Complex]], [[Bảo tàng Hà Nội]] và Tòa nhà Quốc hội.
{{-}}
== Hành chính ==
{{bài chính|Danh sách đơn vị hành chính cấp huyện của Hà Nội}}
{{Xem thêm|Tổ chức hành chính tại Hà Nội}}
Hà Nội là một trong năm [[thành phố trực thuộc trung ương (Việt Nam)|thành phố trực thuộc Trung ương]] của Việt Nam, cùng với Thành phố Hồ Chí Minh, [[Hải Phòng]], Đà Nẵng và [[Cần Thơ]]. Riêng Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh còn được xếp vào đô thị loại đặc biệt, thỏa mãn các tiêu chuẩn như tỷ lệ lao động phi [[nông nghiệp]] trong tổng số lao động trên 90%, quy mô dân số trên 5 triệu, mật độ dân số bình quân từ 15.000 người/km² trở lên, cơ sở hạ tầng hoàn chỉnh...<ref>{{Chú thích web
| url = http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=1&_page=1&mode=detail&document_id=86490
| title = Nghị định số 42/2009/NĐ-CP của Chính phủ: Về việc phân loại đô thị ở Việt Nam
| accessdate = 7/1/2009
| author = [[Nguyễn Tấn Dũng|Thủ tướng chính phủ]]
| publisher = [[Chính phủ Việt Nam]]}}</ref>
Cũng như các tỉnh và thành phố khác của Việt Nam, [[Hội đồng nhân dân]] Thành phố Hà Nội do người dân thành phố trực tiếp bầu lên, là cơ quan quyền lực nhà nước ở thành phố. Hội đồng nhân dân Hà Nội hiện nay, nhiệm kỳ [[2011]]–[[2016]], gồm 95 đại biểu, chủ tịch là bà [[Ngô Thị Doãn Thanh]].<ref>{{Chú thích web
| url =http://www.vietnamplus.vn/Home/Chu-tich-HDND-ủy ban nhân dân-thanh-pho-Ha-Noi-tai-dac-cu/20116/94443.vnplus
| title = Chủ tịch HĐND, ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội tái đắc cử
| accessdate = 2011-08-30
| publisher = Thông tấn xã Việt Nam}}</ref> [[Ủy ban nhân dân]] thành phố là cơ quan chấp hành của hội đồng nhân dân và là cơ quan hành chính nhà nước ở thành phố, chịu trách nhiệm chấp hành [[hiến pháp]], [[luật pháp|pháp luật]], các văn bản của [[Chính phủ Việt Nam|Chính phủ]] và các nghị quyết của hội đồng nhân dân thành phố. Ngoài các sở, ban như những tỉnh khác, thuộc Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội còn có thêm báo ''[[Hànộimới|Hà Nội mới]]'', báo ''Kinh tế và Đô thị'', [[Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Nội]], Ban Chỉ đạo 1000 năm Thăng Long, Ban quản lý khu phố cổ... và một số tổng công ty trên địa bàn thành phố. Hội đồng nhân đân và Ủy ban nhân dân Hà Nội có trụ sở nằm ở số 12 phố Lê Lai, bên cạnh hồ Hoàn Kiếm.<ref>{{chú thích web
| url = <!--http://asemconnectvietnam.gov.vn/vn/LocalGovernment/Local.aspx?ProvinceId=1&Langid=1&MenuID=9&Type=1-->http://www.hanoi.gov.vn/c/portal/render_portlet?p_l_id=33801&p_p_id=vcmsviewcontent_INSTANCE_thhD&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-2&p_p_col_pos=0&p_p_col_count=1&currentURL=%2Fweb%2Fguest%2F30%2F-%2Fvcmsviewcontent%2FthhD%2F3%2F3%2F13452&_vcmsviewcontent_INSTANCE_thhD_articleId=13452&_vcmsviewcontent_INSTANCE_thhD_struts_action=%2Fvcmsviewcontent%2Fview&_vcmsviewcontent_INSTANCE_thhD_cat_parent=3&_vcmsviewcontent_INSTANCE_thhD_categoryId=3
| title = <!--Hà Nội: Chính quyền địa phương-->Công bố trụ sở của các cơ quan TP Hà Nội
| accessdate = <!--2010-10-01-->10/10/2011
| date = <!--2009-01-15-->26/7/2008
| publisher = Trung tâm thông tin thưong mại - Bộ Công Thương
}}</ref>
Sau những thay đổi về địa giới và hành chính năm [[2008]], Hà Nội hiện có 29 [[Huyện (Việt Nam)|đơn vị hành chính cấp huyện]] – gồm 12 quận, 17 huyện, 1 thị xã – và 584 [[Xã (Việt Nam)|đơn vị hành chính cấp xã]] – gồm 401 xã, 154 phường và 22 thị trấn. Ngày 27/12/2013, Chính phủ ban hành nghị quyết 132/NQ-CP điều chỉnh địa giới hành chính huyện Từ Liêm để thành lập 2 quận và 23 phường.
[[Tập tin:Bản đồ Hà Nội.png|nhỏ|phải|500px|Bản đồ Hành chính Hà Nội năm 2013]]
{| class="wikitable"
|- style="font-size:120%;"
!colspan=5| Danh sách các đơn vị hành chính Hà Nội
|-
! Mã hành chính !! Tên Thị xã/Quận/Huyện !! Đơn vị trực thuộc !! Diện tích (km²) !! Dân số <br>(Điều tra dân số <br>ngày 1/4/2009)
|-
| colspan=5 | ''12 Quận''
|-
| 1 || [[Ba Đình|Quận Ba Đình]] || 14 phường || 9,22 || 225.910
|-
| 2 || [[Hoàn Kiếm|Quận Hoàn Kiếm]] || 18 phường || 5,29 || 147.334
|-
| 3 || [[Tây Hồ (quận)|Quận Tây Hồ]] || 8 phường || 24 || 130.639
|-
| 4 || [[Long Biên|Quận Long Biên]] || 14 phường || 60,38 || 226.913
|-
| 5 || [[Cầu Giấy (quận)|Quận Cầu Giấy]] || 8 phường || 12,04 || 225.643
|-
| 6 || [[Đống Đa|Quận Đống Đa]] || 21 phường || 9,96 || 370.117
|-
| 7 || [[Hai Bà Trưng (quận)|Quận Hai Bà Trưng]] || 20 phường || 9,6 || 295.726
|-
| 8 || [[Hoàng Mai, Hà Nội|Quận Hoàng Mai]] || 14 phường || 41,04 || 335.509
|-
| 9 || [[Thanh Xuân|Quận Thanh Xuân]] || 11 phường || 9,11 || 223.694
|-
| 10 || [[Hà Đông|Quận Hà Đông]] || 17 phường || 47,91 || 233.136
|-
| 11 || [[Bắc Từ Liêm|Quận Bắc Từ Liêm]] || 13 phường || 43,3534 || 320.414
|-
| 12 || [[Nam Từ Liêm|Quận Nam Từ Liêm]] || 10 phường || 32,2736 || 232.894
|-
| || '''Cộng các Quận''' || '''168 phường''' || '''233,55''' || '''2.414.721'''
|-
| colspan=5 | ''1 Thị xã''
|-
| 269 || [[Sơn Tây (thị xã)|Thị xã Sơn Tây]] || 9 phường và 6 xã|| 113,47 || 125.749
|-
| colspan=5 | ''17 Huyện''
|-
| 271 || [[Ba Vì (huyện)|Huyện Ba Vì]] || 30 xã và 1 thị trấn || 428 || 246.120
|-
| 277 || [[Chương Mỹ|Huyện Chương Mỹ]] || 30 xã và 2 thị trấn || 232,9 || 286.359
|-
| 273 || [[Đan Phượng|Huyện Đan Phượng]] || 15 xã và 1 thị trấn || 76,8 || 142.480
|-
| 17 || [[Đông Anh|Huyện Đông Anh]] || 23 xã và 1 thị trấn || 182,3 || 333.337
|-
| 18 || [[Gia Lâm|Huyện Gia Lâm]] || 20 xã và 2 thị trấn || 114 || 229.735
|-
| 274 || [[Hoài Đức|Huyện Hoài Đức]] || 19 xã và 1 thị trấn || 95.3 || 191.106
|-
| 250 || [[Mê Linh|Huyện Mê Linh]] || 16 xã và 2 thị trấn || 141.26 || 191.490
|-
| 282 || [[Mỹ Đức|Huyện Mỹ Đức]] || 21 xã và 1 thị trấn || 230 || 169.999
|-
| 280 || [[Phú Xuyên|Huyện Phú Xuyên]] || 26 xã và 2 thị trấn || 171.1 || 181.388
|-
| 272 || [[Phúc Thọ|Huyện Phúc Thọ]] || 25 xã và 1 thị trấn || 113,2 || 159.484
|-
| 275 || [[Quốc Oai|Huyện Quốc Oai]] || 20 xã và 1 thị trấn || 147 || 160.190
|-
| 16 || [[Sóc Sơn|Huyện Sóc Sơn]] || 25 xã và 1 thị trấn || 306,74 || 282.536
|-
| 276 || [[Thạch Thất|Huyện Thạch Thất]] || 22 xã và 1 thị trấn || 202,5 || 177.545
|-
| 278 || [[Thanh Oai|Huyện Thanh Oai]] || 20 xã và 1 thị trấn || 129,6 || 167.250
|-
| 50 || [[Thanh Trì|Huyện Thanh Trì]] || 15 xã và 1 thị trấn || 68.22 || 198.706
|-
| 279 || [[Thường Tín|Huyện Thường Tín]] || 28 xã và 1 thị trấn || 127.7 || 219.248
|-
| 281 || [[Ứng Hòa|Huyện Ứng Hòa]] || 28 xã và 1 thị trấn || 183,72 || 182.008
|-
| || '''Cộng các huyện''' || '''398 xã và <br>22 thị trấn''' || '''2.997,68''' || '''3.911.439'''
|-
| || '''Toàn thành phố''' || '''177 phường, <br>386 xã và <br>21 thị trấn''' || '''3.344,7''' || '''6.451.909'''
|}
Số liệu về dân số trên đây được lấy từ website của Tổng cục Thống kê http://www.gso.gov.vn/
== Kinh tế ==
[[Tập tin:Dong Xuan market.jpg|nhỏ|240px|trái|[[Chợ Đồng Xuân]], một trung tâm buôn bán truyền thống của thành phố]]
Vị thế trung tâm kinh tế của Hà Nội đã được thiết lập từ rất lâu trong lịch sử. Tên những con phố như Hàng Bạc, Hàng Đường, Hang Than... đã minh chứng cho điều này. Tới thế kỷ gần đây, với sự phát triển mạnh mẽ của Thành phố Hồ Chí Minh và khu vực [[Nam Bộ Việt Nam|Nam Bộ]], Hà Nội chỉ còn giữ vị trí quan trọng thứ hai trong nền [[kinh tế Việt Nam]]. Năm 2010, Hà Nội được xếp [[thành phố toàn cầu]] loại gam­ma+.
Sau một thời gian dài của [[thời bao cấp|thời kỳ bao cấp]], từ đầu thập niên 1990, kinh tế Hà Nội bắt đầu ghi nhận những bước tiến mạnh mẽ. Tốc độ tăng trưởng [[Tổng sản phẩm nội địa|GDP]] bình quân của thành phố thời kỳ 1991–1995 đạt 12,52%, thời kỳ 1996–2000 là 10,38%. Từ năm [[1991]] tới [[1999]], GDP bình quân đầu người của Hà Nội tăng từ 470 [[Đô la Mỹ|USD]] lên 915 USD, gấp 2,07 so với trung bình của Việt Nam. Theo số liệu năm 2010, GDP của Hà Nội chiếm 12,73% của cả quốc gia và khoảng 41% so với toàn vùng [[Đồng bằng sông Hồng]].<ref name="kinhte1">{{Chú thích web
| url = <!--http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n532.uP?uP_root=me&cmd=viewItem&ID=245-->http://hanoi.gov.vn/web/guest/ktxh/-/vcmsviewcontent/ET18/2527/2527/30242
| title = Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội thủ đô Hà Nội thời kỳ 2001 - 2010
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}} cập nhật 00:00 29/04/2005</ref> Trong bảng xếp hạng về [[Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh]] của Việt Nam năm 2011, Hà Nội xếp ở vị trí thứ 36/63 tỉnh thành.<ref>{{Chú thích web| url = http://www.pcivietnam.org/rankings_general.php| title = PCI 2011: Lào Cai và Bắc Ninh 'vượt vũ môn' ngoạn mục| accessdate=2012-2-23| publisher = Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam}}</ref>. Năm 2012, [[Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh]] của Hà Nội xếp thứ 51/63 tỉnh thành.<ref>{{Chú thích web| url = http://www.pcivietnam.org/province_profile_detail.php?province=31| title = PCI 2012 của Hà Nội| accessdate=2013-7-17| publisher = Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam}}</ref>
Giai đoạn phát triển của [[thập niên 1990]] cũng cho thấy Hà Nội đã có những thay đổi về cơ cấu kinh tế. Từ 1990 tới 2000, trong khi tỷ trọng ngành [[công nghiệp]] tăng mạnh từ 29,1% lên 38% thì nông–lâm nghiệp và thủy sản từ 9% giảm xuống còn 3,8%. Tỷ trọng ngành dịch vụ cũng giảm trong khoảng thời gian này, từ 61,9% xuống còn 58,2%. Ngành công nghiệp của Hà Nội vẫn tập trung vào 5 lĩnh vực chính, chiếm tới 75,7% tổng giá trị sản xuất công nghiệp, là cơ–kim khí, điện–điện tử, dệt–may–giày, chế biến thực phẩm và công nghiệp vật liệu. Bên cạnh đó, nhiều làng nghề truyền thống như [[gốm Bát Tràng]], may ở [[Cổ Nhuế]], đồ mỹ nghệ [[Vân Hà, Đông Anh|Vân Hà]]... cũng dần phục hồi và phát triển.<ref name="kinhte1"/>
Năm [[2007]], [[Tổng sản phẩm nội địa|GDP bình quân đầu người]] của Hà Nội lên tới 31,8 triệu [[đồng (tiền)|đồng]], trong khi con số của cả Việt Nam là 13,4 triệu.<ref>{{Chú thích báo
| url = http://www.sggp.org.vn/xahoi/2008/3/145499/
| tên bài = Năm 2007, thu nhập bình quân của Hà Nội là 31,8 triệu đồng/người/năm
| tác giả = Anh Phương
| ngày = 2008-03-10
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = Sài Gòn giải phóng}}</ref> Hà Nội là một trong những địa phương nhận được [[Đầu tư trực tiếp nước ngoài|đầu tư trực tiếp từ nước ngoài]] nhiều nhất, với 1.681,2 triệu USD và 290 dự án.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=392&idmid=3&ItemID=7490
| title = Đầu tư trực tiếp của nước ngoài được cấp giấy phép năm 1988 - 2007 phân theo địa phương
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Tổng cục Thống kê Việt Nam
| archiveurl = http://www.gso.gov.vn/Modules/Doc_Download.aspx?DocID=8715
| archivedate = 2011-3-25}}</ref><ref>{{Chú thích báo
| url = http://web-beta.archive.org/web/20071213061711/http://www.vietnamnet.vn/chinhtri/2007/12/758000/
| url lưu trữ = http://vietbao.vn/Chinh-Tri/Kinh-te-Ha-Noi-tang-truong-ky-luc/20758000/96/<!--http://vietnamnet.vn/chinhtri/2007/12/758000/-->
| ngày lưu trữ = 4/12/2007
| tên bài = Kinh tế Hà Nội tăng trưởng kỷ lục
| tác giả = Vân Anh
| ngày = 2007-12-04
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = VietNamNet}}</ref> Thành phố cũng là địa điểm của 1.600 văn phòng đại diện nước ngoài, 14 khu công nghiệp cùng 1,6 vạn cơ sở sản xuất công nghiệp. Nhưng đi đôi với sự phát triển kinh tế, những khu công nghiệp này đang khiến Hà Nội phải đối mặt với vấn đề [[ô nhiễm môi trường]].<ref>{{Chú thích báo
| url = http://www.cpv.org.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=30179&cn_id=234486#QPAWf3QrrpQx
| tên bài = Hà Nội: Nhiều biện pháp quyết liệt phòng chống nạn ô nhiễm môi trường
| tác giả = Huyền Hương
| ngày = 2008-06-26
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam}}</ref> Bên cạnh những công ty nhà nước, các doanh nghiệp tư nhân cũng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Hà Nội. Năm [[2003]], với gần 300.000 lao động, các doanh nghiệp tư nhân đã đóng góp 77% giá trị sản xuất công nghiệp của thành phố. Ngoài ra, 15.500 hộ sản xuất công nghiệp cũng thu hút gần 500.000 lao động. Tổng cộng, các doanh nghiệp tư nhân đã đóng góp 22% tổng đầu tư xã hội, hơn 20% GDP, 22% ngân sách thành phố và 10% kim ngạch xuất khẩu của Hà Nội.<ref>{{Chú thích báo
| url = http://vnexpress.net/gl/kinh-doanh/2004/10/3b9d71d3/
| tên bài = 50 năm kinh tế tư nhân Hà Nội
| tác giả = Vũ Duy Thái
| ngày = 2004-10-09
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = VnExpress}}</ref>
Sau khi mở rộng địa giới hành chính, với hơn 6 triệu dân, Hà Nội có 3,2 triệu người đang trong độ tuổi lao động.<ref>{{Chú thích báo
| url = <!--http://www.hanoimoi.com.vn/newsdetail/Kinh_te/175691/t7841o-th7883-tr4327901ng-m7903-gi7843m-s7913c-ep-vi7879c-lam.htm-->http://hanoimoi.com.vn/Tin-tuc/Kinh-te/175691/t7841%3Bo-th7883%3B-tr432%3B7901%3Bng-m7903%3B-gi7843%3Bm-s7913%3Bc-ep-vi7879%3Bc-lam
| tên bài = Tạo thị trường mở, giảm sức ép việc làm
| tác giả = Ngọc Hải, Thái Hà - ANHTHU
| ngày = 2008-08-01
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = Hà Nội mới }}</ref> Mặc dù vậy, thành phố vẫn thiếu lao động có trình độ chuyên môn cao. Nhiều sinh viên tốt nghiệp vẫn phải đào tạo lại, cơ cấu và chất lượng nguồn lao động chưa dịch chuyển theo yêu cầu cơ cấu ngành kinh tế. Hà Nội còn phải đối đầu với nhiều vấn đề khó khăn khác. Năng lực cạnh tranh của nhiều sản phẩm dịch vụ cũng như sức hấp dẫn môi trường đầu tư của thành phố còn thấp. Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế vẫn chậm, đặc biệt cơ cấu nội ngành công nghiệp, dịch vụ và các sản phẩm chủ lực mũi nhọn. Chất lượng quy hoạch phát triển các ngành kinh tế ở Hà Nội không cao và thành phố cũng chưa huy động tốt tiềm năng kinh tế trong dân cư.<ref>{{Chú thích báo
| url = http://vnexpress.net/gl/kinh-doanh/2004/10/3b9d7261/
| tên bài = Kinh tế Hà Nội trước thách thức tụt hậu
| tác giả = Đoàn Loan
| ngày = 2004-10-05
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = VnExpress }}</ref>
== Du lịch ==
{{Chính|Du lịch Hà Nội}}
[[Tập tin:Hotel Metropole Hanoi 01.jpg|nhỏ|260px|Khách sạn 5 sao [[Khách sạn Sofitel Metropole|Sofitel Metropole]] nằm trên phố Ngô Quyền, trung tâm thành phố]]
So với các tỉnh, thành phố khác của Việt Nam, Hà Nội là một thành phố có tiềm năng để phát triển [[du lịch]]. Trong nội ô, cùng với các công trình kiến trúc, Hà Nội còn sở hữu một hệ thống [[viện bảo tàng|bảo tàng]] đa dạng bậc nhất Việt Nam. Thành phố cũng có nhiều lợi thế trong việc giới thiệu [[văn hóa Việt Nam]] với du khách nước ngoài thông qua các nhà hát sân khấu dân gian, các làng nghề truyền thống...
Mặc dù vậy, các thống kê cho thấy du lịch Hà Nội không phải là một thành phố du lịch hấp dẫn. Với nhiều du khách quốc tế, thành phố chỉ là điểm chuyển tiếp trên hành trình khám phá Việt Nam của họ. Năm [[2007]], Hà Nội đón 1,1 triệu lượt khách du lịch ngoại quốc,<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=
| tên bài=Hà Nội: Đón trên 1,1 triệu lượt khách du lịch quốc tế
| nhà xuất bản=Tổng cục Du lịch
| ngày=2007-11-28
| accessdate=2010-10-01
| url =http://chuyentrang.tuoitre.vn/Vieclam/Index.aspx?ArticleID=231494&ChannelID=100
}}</ref> gần bằng một nửa lượng khách của Thành phố Hồ Chí Minh.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.vietnamtourism.gov.vn/index.php?option=com_content&task=view&id=4587&Itemid=147
| title = Du lịch thành phố Hồ Chí Minh: Chuyển biến rõ rệt sau 1 năm gia nhập WTO
| accessdate=2010-10-01
| author = Đổng Thị Kim Vui
| date = 2007-12-13
| publisher = Tổng cục Du lịch Việt Nam}}</ref> Năm [[2008]], trong 9 triệu lượt khách của thành phố, có 1,3 triệu lượt khách nước ngoài.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=Lê Nam
| url=<!--http://www.ktdt.com.vn/print.asp?newsid=117316-->http://vietnamtourism.com.vn/news/en/detail/92/14263/
| tên bài=Ngành du lịch Hà Nội Phấn đấu đón 10,5 triệu lượt khách du lịch
| nhà xuất bản=Kinh tế & Đô thị
| ngày=2008-12-18
| accessdate=2010-10-01
| url lưu trữ=http://tourdulich.net/webplus/viewer.asp?pgid=5&aid=2478
| ngày lưu trữ= 18-12-2008
}}</ref>
Tỷ lệ du khách tới thăm các bảo tàng Hà Nội cũng không cao. Hàng năm, [[Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam|bảo tàng Dân tộc học]] ở Hà Nội, một bảo tàng có tiếng trong khu vực, điểm đến được yêu thích trong các sách hướng dẫn du lịch nổi tiếng, có 180.000 khách tới thăm, trong đó một nửa là người nước ngoài.<ref name="baotang">{{Chú thích báo
| tác giả=Khánh Linh
| tên bài=Du lịch Hà Nội: Nỗi buồn của người tâm huyết...
| nhà xuất bản=[[VietNamNet|Vietnam Net]]
| ngày=2006-10-02
| accessdate=2010-10-01
| url =http://vnn.vietnamnet.vn/vanhoa/tintuc/2006/10/617848/
}}</ref>
Theo thống kê năm [[2007]], Hà Nội có 511 cơ sở lưu trú với hơn 12.700 phòng đang hoạt động. Trong số này chỉ có 178 [[khách sạn]] được xếp hạng với 8.424 phòng. Tình trạng thiếu phòng cao cấp là một trong những nguyên nhân khiến lượng khách nước ngoài tới Hà Nội không cao. Với mức giá được coi là khá đắt ở Việt Nam, khoảng 126,26 [[Đô la Mỹ|USD]] một đêm cho phòng khách sạn 5 sao, hiệu suất thuê phòng các khách sạn 3–5 sao ở Hà Nội hiện dao động từ 80% đến 90%. Ngoài 9 khách sạn 5 sao là Daewoo, Horison, Hilton Hanoi Opera, Melia, Nikko, [[Khách sạn Sofitel Metropole|Sofitel Metropole]], Sheraton, Sofitel Plaza, và InterContinental, thành phố còn 6 khách sạn 4 sao và 19 khách sạn 3 sao.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=Nguyên Minh
| tên bài=Hà Nội: Chạy đua đầu tư khách sạn cao cấp
| nhà xuất bản=SGGP
| ngày=2007-10-12
| accessdate=2011-03-25
| url =http://www.sggp.org.vn/daututaichinh/2007/10/125157/
}}</ref>
Du lịch ở Hà Nội cũng còn không ít những tệ nạn, tiêu cực. Trang [[Lonely Planet]] cảnh báo tình trạng du khách nước ngoài bị taxi và xe buýt lừa đến một số khách sạn giả danh nổi tiếng và bị đòi giá cao; ở quanh khu vực [[hồ Hoàn Kiếm]] du khách [[đồng tính luyến ái|đồng tính]] nam có thể bị mời mọc vào những quán [[karaoke]], nơi hóa đơn thanh toán cho một vài đồ uống có thể tới 100 [[Đô la Mỹ|USD]] hoặc hơn.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.lonelyplanet.com/vietnam/hanoi/practical-information/health
| title = Health & safety
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Lonely Planet}}</ref>
== Giao thông ==
{{Chính|Giao thông Hà Nội}}
[[Tập tin:Phố Láng Hạ, Hà Nội.JPG|nhỏ|trái|250px|[[Phố Láng Hạ]], trung tâm Thành phố]]
Là thành phố thủ đô và có vị trí ở khu vực trung tâm của miền Bắc, bên cạnh con [[sông Hồng]], giao thông từ Hà Nội đến các tỉnh khác của Việt Nam tương đối thuận tiện, bao gồm cả [[hàng không|đường không]], [[đường giao thông|đường bộ]], [[đường thủy]] và [[đường ray|đường sắt]]. Giao thông đường không, ngoài [[sân bay quốc tế Nội Bài]] cách trung tâm khoảng 35&nbsp;km, thành phố còn có [[sân bay Gia Lâm]] ở phía Đông, thuộc quận Long Biên, từng là sân bay chính của Hà Nội những năm 1970, hiện sân bay Gia Lâm chỉ phục vụ cho các chuyến bay dịch vụ của trực thăng, gồm cả dịch vụ [[du lịch]]. Bên cạnh đó là [[sân bay Bạch Mai]] thuộc quận [[Đống Đa]] được xây dựng từ năm 1919 và có thời gian đóng vai trò như một sân bay quân sự.<ref>{{Chú thích báo | tác giả=T.Mai | tên bài=Hà nội qua bưu ảnh cổ: Sân bay Bạch Mai | nhà xuất bản=Pháp Luật & Xã hội | ngày=2010-08-17 | accessdate=2012-1-30 | url =http://phapluatxahoi.vn/20100817102716619p1004c1028/san-bay-bach-mai.htm}}</ref> Ngoài ra, Hà Nội còn có [[sân bay Hòa Lạc|sân bay quân sự Hòa Lạc]] tại huyện [[Ba Vì (định hướng)|Ba Vì]], sân bay quân sự Miếu Môn tại huyện [[Mỹ Đức]]. Hà Nội là đầu mối giao thông của năm tuyến đường sắt trong nước và một tuyến liên vận sang [[Bắc Kinh]], [[Trung Quốc]], đi nhiều nước [[châu Âu]], một tuyến quốc tế sang [[Côn Minh]], [[Trung Quốc]]. Các [[bến xe Phía Nam]], [[bến xe Gia Lâm|Gia Lâm]], Lương Yên, Nước Ngầm, [[bến xe Mỹ Đình|Mỹ Đình]] là nơi các xe chở khách liên tỉnh tỏa đi khắp đất nước theo các [[quốc lộ 1A]] xuyên Bắc – Nam, [[quốc lộ 2]] đến [[Hà Giang]], [[quốc lộ 3]] đến [[Cao Bằng]]; [[quốc lộ 5A|quốc lộ 5]] đi [[Hải Phòng]], [[quốc lộ 18]] đi [[Quảng Ninh]], [[quốc lộ 6]] và [[quốc lộ 32]] đi các tỉnh [[Vùng Tây Bắc (Việt Nam)|Tây Bắc]]. Ngoài ra, Hà Nội còn có các nhiều tuyến [[đường cao tốc]] trên địa bàn như [[đại lộ Thăng Long]], Pháp Vân-Cầu Giẽ, ngoài ra các tuyến cao tốc [[đường cao tốc Hà Nội-Lạng Sơn|Hà Nội-Lạng Sơn]], [[đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng|Hà Nội-Hải Phòng]], [[Đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai|Nội Bài-Lào Cai]], [[Đường cao tốc Hà Nội - Thái Nguyên|Hà Nội-Thái Nguyên]] cũng đang trong quá trình xây dựng. Về giao thông đường thủy, Hà Nội cũng là đầu mối giao thông quan trọng với [[bến Phà Đen]] đi [[Hưng Yên]], [[Nam Định]], [[Thái Bình]], [[Việt Trì]] và [[bến Hàm Tử Quan]] đi [[Phả Lại, Chí Linh|Phả Lại]].
[[Tập tin:Hanoi - Straßenverkehr 09.jpg|nhỏ|250px| Giao thông tại một ngã tư Hà Nội, 2011]]
Trong nội ô, các con phố của Hà Nội thường xuyên ùn tắc do cơ sở hạ tầng đô thị còn thấp kém, lượng phương tiện tham gia giao thông quá lớn – đặc biệt là [[mô tô|xe máy]] –, và ý thức chưa tốt của các cư dân thành phố.<ref name="tuytien">{{Chú thích báo|title=Giao thông Hà Nội: Tùy tiện, hỗn loạn|url=http://www.baotintuc.vn/149N20120815014419898T129/giao-thong-ha-noi-tuy-tien-hon-loan.htm|date=2012-08-15|publisher=Báo Tin tức VN}}</ref> Lại thêm khâu xử lý vi phạm giao thông của cảnh sát giao thông hiện nay chưa nghiêm, việc quản lý nhà nước và tổ chức giao thông còn nhiều bất cập, luôn thay đổi tùy tiện.<ref name="tuytien"/><ref>{{chú thích báo|url=http://baodatviet.vn/chinh-tri-xa-hoi/201006/Het-bit-lai-thong-nga-ba-tu-dau-hieu-pha-san-2198940/|title='Hết bịt lại thông' ngã ba - tư: Dấu hiệu phá sản?|publisher=Đất Việt|date=2010-06-04|archiveurl=http://web.archive.org/web/20100607023559/http://www.baodatviet.vn/Home/chinhtrixahoi/Het-bit-lai-thong-nga-ba--tu-Dau-hieu-pha-san/20106/96062.datviet|archivedate=07/06/2010}}</ref> Giáo sư [[Seymour Papert]] – nhà khoa học máy tính từ [[Học viện Công nghệ Massachusetts]] bị tai nạn ở Hà Nội vào cuối năm 2006 – đã miêu tả giao thông của thành phố như một ví dụ minh họa cho giả thuyết về “hành vi hợp trội”, phương thức mà các đám đông, tuân theo các nguyên tắc đơn giản và không cần sự lãnh đạo, tạo ra các vận động và hệ thống phức tạp.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=Đặng Lê
| tên bài=Giao thông Hà Nội qua cái nhìn của GS Seymour Papert
| nhà xuất bản=[[Dân trí (báo)|Dân Trí (báo)]]
| ngày=2006-12-08
| accessdate=2010-10-01
| url=http://dantri.com.vn/xa-hoi/giao-thong-ha-noi-qua-cai-nhin-cua-gs-seymour-papert-158279.htm
}}</ref> Trên những đường phố Hà Nội, vỉa hè thường bị chiếm dụng khiến người đi bộ phải đi xuống lòng đường. Trong những năm gần đây, Hà Nội chỉ phát triển thêm 5 tới 10&nbsp;km đường mỗi năm.<ref name="quyhoachgiaothong">{{Chú thích báo
| tác giả=Hà Lan
| tên bài=Quy hoạch giao thông Hà Nội mở rộng: Cần 100.000 tỷ đồng
| nhà xuất bản=Sài Gòn giải phóng
| ngày=2008-07-29
| accessdate=2010-10-01
| url =http://www.sggp.org.vn/doisonghanoi/2008/7/160205/
}}</ref> Nhiều trục đường của thành phố thiết kế chưa khoa học, không đồng bộ và hệ thống đèn giao thông ở một vài điểm cũng thiếu hợp lý. Thêm nữa, hiện tượng ngập úng mỗi khi mưa lớn cũng gây khó khăn cho người tham gia giao thông. Trong [[thập niên 2000]], hệ thống [[xe buýt]] – loại hình phương tiện giao thông công cộng duy nhất – của thành phố có phát triển mạnh, nhưng phần đông người dân vẫn sử dụng các phương tiện cá nhân, chủ yếu là xe máy.
Theo quy hoạch giao thông Hà Nội được [[Thủ tướng Việt Nam|Thủ tướng chính phủ]] [[Nguyễn Tấn Dũng]] phê duyệt năm 2008, chi phí cho phần phát triển đường bộ lên tới 100.000 tỷ [[Đồng (tiền)|đồng]]. Ba tuyến đường vành đai, 30 tuyến đường trục chính cùng nhiều tuyến phố sẽ được xây dựng mới hoặc cải tạo lại.<ref name="quyhoachgiaothong"/> Bộ trưởng [[Bộ Giao thông Vận tải (Việt Nam)|Bộ Giao thông Vận tải]] [[Hồ Nghĩa Dũng]] dự báo tới năm 2015, thành phố Hà Nội sẽ hết tình trạng ùn tắc giao thông.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=Thanh Xuân
| tên bài=Mở rộng Hà Nội, quy hoạch giao thông sẽ như thế nào?
| nhà xuất bản=[[Tổng Công ty Truyền thông Đa phương tiện Việt Nam|VTC]]
| ngày=2008-04-29
| accessdate=2010-10-01
| url=http://vtc.vn/2-177509/xa-hoi/mo-rong-ha-noi-quy-hoach-giao-thong-se-nhu-the-nao.htm
}}</ref> Cho đến cuối năm 2011, Hà Nội hiện có 7.365&nbsp;km đường giao thông, trong đó 20% là trục đường chính, 7 trục hướng tâm và 3 tuyến vành đai, cũng như đang quản lý hơn 4,3 triệu phương tiện giao thông các loại, trong đó riêng xe máy chiếm gần 4 triệu.<ref name="quakho">{{chú thích báo|title=Giảm ùn tắc và giảm tai nạn ở Hà Nội: Quá khó|url=http://www.tinmoi.vn/giam-un-tac-va-giam-tai-nan-o-ha-noi-qua-kho-09686171.html|publisher=Tin Mới VN|date=2011-12-20}}</ref> Trong 11 tháng đầu năm 2011, trên địa bàn Hà Nội đã xảy ra 533 vụ [[tai nạn giao thông]] đường bộ, đường sắt làm 531 người chết và 144 người bị thương.<ref name="quakho"/>
== Xã hội ==
=== Nhà ở ===
[[Tập tin:Building with tiger cages.jpg|nhỏ|220px|Nhà tập thể với [[Chuồng cọp nhà cao tầng|chuồng cọp]] phổ biến ở Hà Nội]]
Mặc dù là thủ đô của một quốc gia nghèo, [[thu nhập bình quân đầu người]] thấp, nhưng Hà Nội lại là một trong những thành phố đắt đỏ nhất thế giới và giá [[bất động sản]] không thua kém các quốc gia giàu có.<ref>{{Chú thích báo
| tên bài=Hà Nội và TP.HCM trong nhóm 50 thành phố đắt đỏ nhất thế giới
| tác giả=T.Trúc
| nhà xuất bản=Tuổi Trẻ
| ngày=2006-06-27
| accessdate=2010-10-01
| url =http://tuoitre.vn/Kinh-te/146903/ha-noi-va-tp-hcm-trong-nhom-50-thanh-pho-dat-do-nhat-the-gioi.html
}}</ref> Điều này đã khiến những cư dân Hà Nội, đặc biệt tầng lớp có thu nhập thấp, phải sống trong điều kiện chật chội, thiếu tiện nghi. Theo con số năm [[2003]], 30% dân số Hà Nội sống dưới mức 3 [[mét vuông]] một người.<ref name="3mvuong"/> Ở những khu phố trung tâm, tình trạng còn bi đát hơn rất nhiều. [[Nhà nước]] cũng không đủ khả năng để hỗ trợ cho người dân. Chỉ khoảng 30% cán bộ, công nhân, viên chức được phân phối nhà ở.<ref name="gdtre">{{Chú thích báo
| tên=
| họ=
| tác giả=
| đồng tác giả=
| url=http://www.anninhthudo.vn/Xa-hoi/Gia-dinh-tre-mua-nha-o-Ha-Noi-Kho-hon-len-troi-Ky-II/312387.antd
| tên bài=Gia đình trẻ mua nhà ở Hà Nội: Khó hơn lên trời! (Kỳ II)
| công trình=
| nhà xuất bản=An ninh Thủ đô
| số=
| các trang=
| trang=
| ngày=2007-10-15
| ngày truy cập=2010-10-01
| url lưu trữ=http://vtc.vn/46-165641/dia-oc/gia-dinh-tre-mua-nha-o-ha-noi-kho-hon-len-troi.htm
| ngày lưu trữ=13 Tháng mười 2007, 16:32 GMT+7
| ngôn ngữ=Tiếng Việt
| trích dẫn="Sở Tài nguyên Môi trường và Nhà đất Hà Nội vừa cho biết, qua điều tra sơ bộ, trên địa bàn thành phố, chỉ có khoảng 30% cán bộ, công nhân, viên chức được phân phối nhà ở"
}}</ref>
Do [[Văn hóa Việt Nam|truyền thống văn hóa]] và những khó khăn về chỗ ở, hiện tượng 3, 4 thế hệ cùng sống chung trong một ngôi nhà rất phổ biến ở Hà Nội.
<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=Tacdat
| tên bài=Hướng dẫn thủ tục mua bán nhà ở
| nhà xuất bản=[[Lao Động (báo)|Lao Động]]
| ngày=2012-04-29
| ngày truy cập=2012-07-03
| url = http://tacdat.vn/?page=chi-tiet-trai-nghiem&name_id=huong-dan-trinh-tu-thu-tuc-mua-ban-nha-o&portal=vnbatdongsan
| url lưu trữ=http://web.archive.org/web/20121021023815/http://tacdat.vn/?page=chi-tiet-trai-nghiem&name_id=huong-dan-trinh-tu-thu-tuc-mua-ban-nha-o&portal=vnbatdongsan
| ngày lưu trữ = 21/10/2012
}}</ref>
Mỗi năm, thành phố xây dựng mới hàng triệu mét vuông nhà, nhưng giá vẫn ở mức quá cao so với phần lớn người dân. Gần như 100% các gia đình trẻ ở Hà Nội chưa có nhà ở, phải sống ghép chung hoặc thuê nhà ở tạm. Với giá từ 500 triệu tới 1,5 tỷ [[đồng (tiền)|đồng]] một căn hộ chung cư, một người dân có thu nhập trung bình chỉ có thể mua được sau nhiều năm tích lũy tài chính.<ref name="gdtre"/> Bên cạnh những khu chung cư mới mọc thêm ngày càng nhiều, vẫn còn những bộ phận dân cư phải sống trong những điều kiện hết sức lạc hậu. Tại [[bãi An Dương]], dải đất giữa [[sông Hồng]] thuộc địa phận Yên Phụ, Từ Liên, Phúc Xá, hàng trăm gia đình sống trong những ngôi nhà lợp mái tre xây từ nhiều năm trước, không có điện, không có trường học và không được chăm sóc về y tế.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=Đức Văn
| tên bài=Xóm nhà tranh trong lòng Hà Nội
| nhà xuất bản=[[Lao Động (báo)|Lao Động]]
| ngày=2009-08-05
| ngày truy cập=2010-10-01
| url=http://web.archive.org/web/20100107061301/http://www.laodong.com.vn/Home/Xom-nha-tranh-trong-long-Ha-Noi/20098/149928.laodong}}</ref>
Việc chia các đất công cũng gây bức xúc dư luận. Như năm 2006, báo chí đặt vấn đề về "Nhà nước thiệt hại 3.000 tỉ đồng do quyết định duyệt giá đất của ủy ban nhân dân TP Hà Nội" <ref>[http://chuyentrang.tuoitre.vn/Vieclam/Index.aspx?ArticleID=164277&ChannelID=3 Nhà nước thiệt hại 3.000 tỉ đồng do quyết định duyệt giá đất của ủy ban nhân dân TP Hà Nội]</ref>
=== Y tế ===
Theo con số của [[Tổng cục Thống kê (Việt Nam)|Tổng cục Thống kê Việt Nam]] năm [[2011]] thì năm [[2010]], thành phố Hà Nội có 650 cơ sở khám chữa bệnh trực thuộc sở Y tế thành phố, trong đó có 40 bệnh viện, 29 [[phòng khám]] khu vực và 575 trạm y tế.<ref>{{Chú thích web
| url = <!--http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=395&idmid=3&ItemID=10029-->http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=395&idmid=3&ItemID=11309
| title = Số cơ sở khám, chữa bệnh trực thuộc sở Y tế phân theo địa phương
| accessdate=10/1/2012
| publisher = Tổng cục Thống kê Việt Nam}}</ref> Số giường bệnh trực thuộc sở Y tế Hà Nội là 11.536 giường, chiếm khoảng một phần hai mươi số giường bệnh toàn quốc; tính trung bình ở Hà Nội 569 người/giường bệnh so với 310 người/giường bệnh ở [[Thành phố Hồ Chí Minh]].<ref>{{Chú thích web
| url = <!--http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=395&idmid=3&ItemID=10022-->http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=395&idmid=3&ItemID=11306
| title = Số giường bệnh trực thuộc sở Y tế phân theo địa phương
| accessdate=10/1/2012
| publisher = Tổng Cục Thống kê Việt Nam}}</ref> Điều này dẫn đến tình trạng nhiều bệnh viện 1 giường bệnh có đến 2-3 bệnh nhân nằm điều trị là thường xuyên gặp.<ref>Cá biệt có khi lên đến 8-9 người bệnh/giường</ref> Cũng theo thống kê năm 2010, thành phố Hà Nội có 2.974 bác sĩ, 2.584 y sĩ và 3.970 y tá, so với Thành phố Hồ Chí Minh <!--5.837-->6.073 bác sĩ, 1.875 y sĩ và <!--7.566-->10.474 y tá.<ref>{{Chú thích web
| url = <!--http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=395&idmid=3&ItemID=10009-->http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=395&idmid=3&ItemID=11303
| title = Số cán bộ ngành Y trực thuộc sở Y tế phân theo địa phương
| accessdate=10/1/2012
| publisher = Tổng Cục Thống kê Việt Nam}}</ref> Do sự phát triển không đồng đều, những bệnh viện lớn của Hà Nội, cũng là của cả [[miền Bắc (Việt Nam)|miền Bắc]], chỉ tập trung trong khu vực nội ô thành phố. Các bệnh viện [[Bệnh viện Việt Đức|Việt Đức]], [[Bệnh viện Bạch Mai|Bạch Mai]], [[Bệnh viện Nhi Trung Ương|Nhi Thụy Điển]] và [[Bệnh viện Phụ sản Hà Nội]] đều trong tình trạng quá tải.<ref>{{Chú thích thông cáo báo chí
| publisher = Nam Phương, VnExpress
| date = 24/11/2009 08:09 GMT+7
| url = http://giadinh.vnexpress.net/tin-tuc/to-am/benh-vien-qua-tai-thu-tuong-yeu-cau-dau-tu-cho-tuyen-duoi-2271534.html
| title = Bệnh viện quá tải, Thủ tướng yêu cầu đầu tư cho tuyến dưới
| accessdate =
}}</ref><ref>{{Chú thích thông cáo báo chí
| publisher = Lan Anh, [[Tuổi Trẻ (báo)]]
| date = 02/09/2004 06:00 (GMT + 7)
| url = http://tuoitre.vn/Chinh-tri-Xa-hoi/46781/Ha-Noi-qua-tai-o-cac-benh-vien-chuyen-khoa-dau-nganh.html
| title = Hà Nội: quá tải ở các bệnh viện chuyên khoa đầu ngành
| accessdate =
}}</ref> Cùng với hệ thống y tế của nhà nước, Hà Nội cũng có một hệ thống bệnh viện, phòng khám tư nhân đang dần phát triển. Năm 2007, toàn thành phố có 8 bệnh viện tư nhân với khoảng 300 giường bệnh. Theo đề án đang được triển khai, đến năm 2010, Hà Nội sẽ có thêm 8 đến 10 bệnh viện tư nhân. Khi đó, tổng số giường bệnh tư nhân sẽ lên tới khoảng 2.500 giường.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=Hạnh Ngân
| tên bài=Năm 2010, Hà Nội sẽ có 2.500 giường bệnh tư nhân
| nhà xuất bản=Tiền Phong
| ngày=2007-7-12
| accessdate=2010-10-1
| url=http://www.tienphong.vn/Suc-Khoe/89603/Nam-2010-Ha-Noi-se-co-2500-giuong-benh-tu-nhan.html
}}</ref>
Cũng giống như Thành phố Hồ Chí Minh, điều kiện chăm sóc y tế giữa nội ô và các huyện ngoại thành Hà Nội có sự chênh lệch lớn. Sau đợt mở rộng địa giới hành chính năm 2008, mức chênh lệch này càng tăng, thể hiện qua các chỉ số y tế cơ bản. Nếu như tại địa phận Hà Nội cũ, tỷ lệ trẻ em [[suy dinh dưỡng]] là 9,7%, thì ở Hà Tây, con số lên tới 17%. Tương tự, tuổi thọ trung bình tại khu vực Hà Nội cũ khá cao, 79 tuổi, nhưng sau khi mở rộng, con số này bị giảm xuống còn 75,6 tuổi. Tại không ít khu vực thuộc các huyện ngoại thành, cư dân vẫn phải sống trong điều kiện vệ sinh yếu kém, thiếu nước sạch để sinh hoạt, phải sử dụng nước ao, nước giếng.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=P. Thanh
| tên bài=Y tế Hà Nội ngổn ngang khó khăn
| nhà xuất bản=Dân Trí
| ngày=2008-08-15
| accessdate=2010-10-01
| url=http://dantri.com.vn/suc-khoe/y-te-ha-noi-ngon-ngang-kho-khan-246569.htm
}}</ref>
=== Giáo dục ===
[[Tập tin:Hanoi dhyk.jpg|nhỏ|240px|[[Trường Đại học Y Hà Nội|Đại học Y Hà Nội]], một trong những đại học đầu tiên của Việt Nam]]
Từ nhiều thế kỷ, vị thế kinh đô đã giúp Thăng Long – Hà Nội trở thành trung tâm giáo dục của Việt Nam. Từ giữa [[thế kỷ 15]] cho tới cuối [[thế kỷ 19]], Hà Nội luôn là một trong những địa điểm chính để tổ chức các cuộc thi thuộc hệ thống [[Khoa bảng Việt Nam|khoa bảng]], nhằm chọn những nhân vật tài năng bổ sung vào bộ máy quan lại. Tuy vậy, về số lượng [[Trạng nguyên Việt Nam|trạng nguyên]], Hà Nội lại thấp hơn những vùng đất truyền thống khác như [[Bắc Ninh]], [[Hải Dương]].<ref>[[Trạng nguyên Việt Nam#Thống kê]]</ref> Tới thời [[Pháp thuộc]], với vị trí là thủ đô của [[Liên bang Đông Dương]], Hà Nội là một trung tâm giáo dục của khu vực, nơi người Pháp đặt các trường dạy nghề và giáo dục bậc đại học, trong đó có [[Viện Đại học Đông Dương]], [[Trường Đại học Y Hà Nội|Trường Y khoa Đông Dương]] là các trường mà sau này trở thành nền móng của giáo dục đại học ở Việt Nam.<ref>{{Chú thích web
|url = http://web.archive.org/web/20070325232737/http://www.tchdkh.org.vn/tchitiet.asp?code=2157
|publisher = Tạp chí Hoạt động Khoa học
|title = Đại học Đông Dương: Nền móng của giáo dục đại học hiện đại ở Việt Nam
|accessdate = 2010-10-01}}</ref>
Hà Nội ngày nay vẫn là trung tâm giáo dục lớn nhất Việt Nam. Năm 2009, Hà Nội có 677 trường tiểu học, 581 trường trung học cơ sở và 186 trường trung học phổ thông với 27.552 lớp học, 982.579 học sinh.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=395&idmid=3&ItemID=10125
| title = Số lớp học phổ thông tại thời điểm 30/9 phân theo địa phương
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Tổng Cục Thống kê Việt Nam}}</ref><ref>{{Chú thích web
| url = http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=395&idmid=3&ItemID=10127
| title = Số trường phổ thông tại thời điểm 30/9 phân theo địa phương
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Tổng Cục Thống kê Việt Nam}}</ref><ref>{{Chú thích web
| url = http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=395&idmid=3&ItemID=10106
| title = Số học sinh phổ thông tại thời điểm 31/12 phân theo địa phương
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Tổng Cục Thống kê Việt Nam}}</ref> Hệ thống trường trung học phổ thông, Hà Nội có 40 trường công lập, một vài trong số đó nổi tiếng vì chất lượng giảng dạy và truyền thống lâu đời, như [[Trường Trung học phổ thông chuyên Hà Nội - Amsterdam|Trung học Chuyên Hà Nội - Amsterdam]], Trung học phổ thông chuyên Nguyễn Huệ, [[Trường Trung học phổ thông Chu Văn An, Hà Nội|Trung học Chu Văn An]], [[Trường Trung học phổ thông Trần Phú - Hoàn Kiếm|Trung học Trần Phú]]. Bên cạnh các trường công lập, thành phố còn có 65 trường dân lập và 5 trường bán công.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hanoiwebs/administration/departments/sogiaoducdaotao/donvitructhuoc/thpt/conglap/DVtructhuoc_THPT_Conglap.htm
| title = Danh sách các trường THPT công lập, dân lập và bán công
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Sở Giáo dục và Đào tại Hà Nội}}{{dead link}}</ref> Hà Nội cũng là địa điểm của ba trường trung học đặc biệt, trực thuộc các trường đại học, là [[Trường Trung học phổ thông chuyên ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội|Trường Trung học phổ thông Chuyên Ngoại ngữ]] thuộc [[Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội]], [[Trường Trung học phổ thông chuyên Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội|Trường Trung học phổ thông chuyên Khoa học Tự nhiên]] thuộc [[Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội]] và [[Trường Trung học phổ thông Chuyên Đại học Sư phạm Hà Nội|Trường Trung học phổ thông Chuyên]] thuộc [[Trường Đại học Sư phạm Hà Nội]]. Các trường trung học chuyên này là nơi tập trung nhiều học sinh phổ thông ưu tú không chỉ của Hà Nội mà còn của toàn [[Việt Nam]]. Cùng với các trung học danh tiếng, hệ thống giáo dục của thành phố vẫn duy trì những trường bổ túc và cả các lớp học xóa [[biết chữ|mù chữ]]. Sau khi Hà Tây được sát nhập vào thành phố, Hà Nội hiện đứng đầu Việt Nam về số lượng người không biết chữ. Theo thống kê của [[Bộ Giáo dục và Đào tạo (Việt Nam)|Bộ Giáo dục và Đạo tạo Việt Nam]] năm 2008, toàn thành phố có gần 235.000 người mù chữ trên tổng số 1,7 triệu người của cả quốc gia.<ref>{{Chú thích báo
| url = http://vnexpress.net/gl/xa-hoi/giao-duc/2008/10/3ba07def/
| tên bài = Hà Nội dẫn đầu cả nước về số người mù chữ
| tác giả = Tiến Dũng
| ngày = 2008-10-29
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = VnExpress}}</ref>
Là một trong hai trung tâm giáo dục đại học lớn nhất quốc gia, trên địa bàn Hà Nội có trên [[danh sách trường đại học và cao đẳng tại Hà Nội|50 trường đại học cùng nhiều cao đẳng]], đạo tạo hầu hết các ngành nghề quan trọng. Năm 2007, tại thành phố có 606.207 sinh viên, Hà Tây cũng tập trung 29.435 sinh viên.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=395&idmid=3&ItemID=7699
| title = Số giáo viên, số sinh viên đại học và cao đẳng phân theo địa phương
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Tổng Cục Thống kê Việt Nam}}</ref> Nhiều trường đại học ở đây như [[Đại học Quốc gia Hà Nội]], [[Trường Đại học Y Hà Nội|Đại học Y]], [[Trường Đại học Bách khoa Hà Nội]], [[Học viện Kỹ thuật Quân sự]], [[Trường Đại học Kinh tế Quốc dân]], [[Trường Đại học Sư phạm Hà Nội]],[[Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội]] là những trường đào tạo đa ngành và chuyên ngành hàng đầu của Việt Nam.
== Văn hóa ==
{{Chính|Văn hóa Hà Nội}}
=== Thể thao ===
[[Tập tin:Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình (nhìn từ công viên).jpg|nhỏ|240px|[[Sân vận động quốc gia Mỹ Đình|Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình]]]]
Với vai trò thủ đô, Hà Nội là nơi tập trung nhiều câu lạc bộ thể thao lớn cùng các công trình thể thao quan trọng của Việt Nam. Hiện nay thành phố có bốn câu lạc bộ bóng đá: [[Câu lạc bộ bóng đá Hà Nội T&T|Hà Nội T&T]], [[Câu lạc bộ bóng đá Hà Nội|CLB BĐ Hà Nội]] ở [[Giải bóng đá vô địch quốc gia|V-league]], [[Câu lạc bộ bóng đá Hà Nội#Đội hình 2|Trẻ Hà Nội]] và [[Câu lạc bộ bóng đá Hà Nội T&T|Câu lạc bộ Hà Nội]] ở [[Giải bóng đá hạng nhất quốc gia Việt Nam|giải hạng nhất]]. CLB BĐ Hà Nội – tiền thân là đội Công an Hà Nội và câu lạc bộ [[Đội bóng đá Thể Công|Thể Công]] – nằm trong số những câu lạc bộ giàu thành tích nhất [[Bóng đá tại Việt Nam|Việt Nam]]. Ngoài ra, trong quá khứ, Hà Nội còn có nhiều đội bóng mạnh như Tổng cục Đường sắt (thành lập năm 1956), Tổng cục Bưu điện (thành lập năm 1957), Phòng không Không quân, Thanh niên Hà Nội,<ref name="BDHN">{{Chú thích báo
| url = http://thethaovanhoa.vn/144N2009020109503315T128/chuyen-bong-da-thu-do.htm
| tên bài = Chuyện bóng đá Thủ đô
| tác giả = Phạm Tấn
| ngày = 2009-02-01
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = Thể thao & Văn hóa Online}}</ref> Quân khu Thủ đô, Công nhân Xây dựng Hà Nội.<ref>{{Chú thích báo
| url = http://www.tmn-csgfc.com.vn/?action=about1979
| tên bài = 20/5/1979 Trận đấu khó quên
| tác giả =
| ngày =
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = Báo Thể Thao
| url lưu trữ = http://web.archive.org/web/20061011120142/http://www.tmn-csgfc.com.vn/?action=about1979
| ngày lưu trữ = 2006-10-11}}</ref> Những vận động viên của Hà Nội luôn đóng vai trò quan trọng trong đoàn thể thao Việt Nam tham dự các kỳ thi đấu quốc tế. Từ năm [[2001]] đến [[2003]], các vận động viên của thành phố đã đạt được tổng cộng 3.414 huy chương, gồm: 54 huy chương thế giới, 95 huy chương châu Á, 647 huy chương Đông Nam Á và quốc tế, cùng 2.591 huy chương tại các giải đấu quốc gia.<ref>{{Chú thích báo
| url = http://www.nld.com.vn/103340P0C1026/the-thao-ha-noi-don-nhan-huan-chuong-doc-lap-hang-nhat.htm
| tên bài = Thể thao Hà Nội đón nhận Huân chương Độc lập hạng Nhất
| tác giả =
| ngày = 2004-10-28
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = Người lao động}}</ref>
Hà Nội dẫn đầu Việt Nam về tỷ lệ người thường xuyên tập luyện thể thao với 28,5%.<ref>{{Chú thích báo
| url = http://nhandan.com.vn/cmlink/nhandandientu/thoisu/the-thao/binh-luan/th-thao-ha-n-i-v-n-ra-san-ch-i-l-n-1.134095#apmB47pT2mtm<!--http://www.nhandan.com.vn/tinbai/?top=46&sub=121&article=117277-->
| tên bài = Thể thao Hà Nội vươn ra sân chơi lớn
| tác giả = Minh Giang
| ngày = 2008-3-10
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = [[Nhân Dân (báo)|Nhân Dân]]}}</ref> Nhưng dân số quá đông, không gian đô thị ngày càng chật chội khiến những địa điểm thể thao trở nên khan hiếm và không đáp ứng đủ nhu cầu của người dân. Hầu hết các trường đại học và cao đẳng tại Hà Nội đều trong tình trạng thiếu sân chơi. Một vài trường có diện tích rộng, nhưng lại sử dụng một phần để xây dựng sân [[quần vợt]] với hiệu suất sử dụng không cao. Các sinh viên của thành phố thường phải chơi bóng trong những khoảng sân có diện tích nhỏ hẹp.<ref>{{Chú thích báo
| url = http://www.anninhthudo.vn/Xa-hoi/Sinh-vien-thieu-san-choi-tram-trong/335776.antd
| tên bài = Sinh viên thiếu sân chơi trầm trọng
| tác giả = Huệ Anh
| ngày = 2008-10-31
| accessdate = 2010-10-01
| nhà xuất bản = An ninh Thủ đô}}</ref>
[[Hình:Bệnh viện thể thao.jpg|nhỏ|trái|240px|[[Bệnh viện Thể thao Việt Nam]]- cơ quan đầu ngành về Y học Thể thao tại huyện [[Từ Liêm]]]]
Sau nhiều năm sử dụng [[Sân vận động Hàng Đẫy]], được xây dựng năm 1958,<ref name="BDHN"/> nằm trong trung tâm thành phố làm nơi thi đấu chính, từ năm 2003, Hà Nội có thêm [[Sân vận động quốc gia Mỹ Đình|Sân vận động Mỹ Đình]] nằm tại phía Nam thành phố, sức chứa 40.192 chỗ ngồi.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=X.T.
| đồng tác giả=
| url=<!--http://vnexpress.net/gl/the-thao/2003/09/3b9cb23e/-->http://thethao.vnexpress.net/tin-tuc/bong-da-quoc-te-giai-ngoai-hang-anh/khanh-thanh-san-van-dong-quoc-gia-my-dinh-1081251.html
| tên bài=Khánh thành sân vận động quốc gia Mỹ Đình
| nhà xuất bản=VnExpress
| ngày=2003-09-02
| ngày truy cập=2010-10-01
| ngôn ngữ=Tiếng Việt
}}</ref>
Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình, nằm trong Liên hợp thể thao quốc gia, từng là địa điểm chính của [[Đại hội Thể thao Đông Nam Á 2003|Đại hội Thể thao Đông Nam Á năm 2003]], nơi tổ chức lễ khai mạc, lễ bế mạc, các trận thi đấu [[bóng đá]] nam và các cuộc tranh tài trong môn [[điền kinh]]. Tại [[Giải vô địch bóng đá Đông Nam Á 2008]], trước bốn vạn khán giả, Mỹ Đình là nơi chứng kiến [[Đội tuyển bóng đá quốc gia Việt Nam|Đội tuyển quốc gia Việt Nam]] một lần nữa bước lên ngôi cao nhất của bóng đá [[Đông Nam Á]] sau 49 năm chờ đợi. Một số trung tâm thể thao lớn khác của thành phố có thể kể tới như [[Cung thể thao Quần Ngựa|Nhà thi đấu Quần Ngựa]], [[Trung tâm Huấn luyện thể thao Quốc gia I]], [[Sân vận động Cột Cờ]]... cùng hơn 20 điểm sân bãi, nhà tập khác.
Ngày 8 tháng 12 năm 2012, Hà Nội được [[Hội đồng Olympic châu Á]] trao quyền đăng cai [[Đại hội Thể thao châu Á 2019|ASIAD 2019]].
=== Các địa điểm văn hóa, giải trí ===
[[Tập tin:Ha Noi opera house.jpg|nhỏ|trái|240px|[[Nhà hát Lớn Hà Nội]]]]
Theo con số giữa năm 2008, toàn thành phố Hà Nội có 17 rạp hát, trong đó 12 rạp thuộc hai quận Hoàn Kiếm và Hai Bà Trưng.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=Đoàn Hoàng Đang
| tên bài=Sân khấu Hà Nội: Những chuyện... lạ đời!
| nhà xuất bản=
| ngày=2008-04-29
| accessdate=2010-10-01
| url=http://tintuc.timnhanh.com.vn/print/20080429/167632
}}</ref> [[Nhà hát Lớn Hà Nội|Nhà hát Lớn]] của thành phố, nằm tại số 1 phố Tràng Tiền, quận Hoàn kiếm do người Pháp xây dựng và hoàn thành vào năm 1911. Ngày nay, đây là nơi biểu diễn các loại hình nghệ thuật cổ điển như [[opera]], [[nhạc thính phòng]], [[kịch nói]], cũng là trung tâm của các hội nghị, gặp gỡ. Nằm tại số 91 phố Trần Hưng Đạo, [[Cung Văn hóa Hữu nghị Hà Nội]] cũng là một địa điểm biểu diễn quan trọng, nơi diễn ra các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, [[thời trang]], các cuộc thi [[cuộc thi sắc đẹp|hoa hậu]]... cùng các hoạt động khoa học, hội thảo, hội nghị, triển lãm.
Dành cho sân khấu kịch, thành phố có [[Nhà hát Tuổi trẻ]] tại số 11 phố Ngô Thì Nhậm quận Hai Bà Trưng với 650 chỗ ngồi, [[Nhà hát Chuông Vàng]] tại 72 [[Hàng Bạc]] quận Hoàn kiếm với 250 ghế ngồi, [[Nhà hát Kịch Việt Nam]] nằm trên con đường nhỏ sau lưng Nhà hát Lớn với 170 ghế. Các môn nghệ thuật truyền thống của Việt Nam cũng có sân khấu riêng.
[[Nhà hát Hồng Hà]] tại 51 Đường Thành dành cho sân khấu [[tuồng]].
[[Nhà hát Cải lương Trung ương]] nằm tại 164 Hồng Mai, quận Hai Bà Trưng. Môn nghệ thuật [[chèo]] cũng có riêng [[Nhà hát Chèo Việt Nam]] ở khu Văn công Mai Dịch, huyện Từ Liêm, và từ năm 2007 thêm một điểm biểu diễn ở Kim Mã, Giang Văn Minh.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n653.uP?icc-req=true&c=news&a=catview&d=50&childId=50
| title = Điểm biểu diễn Văn hóa nghệ thuật
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội }}{{dead link}}</ref> Rạp múa rối nước Thăng Long ở phố Đinh Tiên Hoàng, bờ hồ Hoàn Kiếm, thường được nhiều khách du lịch tìm đến.
[[Tập tin:Dan toc hoc 1.jpg|nhỏ|240px|[[Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam]]]]
Hà Nội là thành phố có hệ thống bảo tàng đa dạng bậc nhất Việt Nam. Một phần lớn trong số đó là các bảo tàng lịch sử, như [[Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam|Bảo tàng Lịch sử Quân sự]], [[Bảo tàng Lịch sử Việt Nam]], [[Bảo tàng Chiến thắng B52]], [[Bảo tàng Cách mạng Việt Nam|Bảo tàng Cách mạng]]... Các lĩnh vực khác có thể kể tới [[Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam]], [[Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam]], [[Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam]].
Tổng cộng, Hà Nội có hơn 10 bảo tàng, so với hệ thống gần 120 bảo tàng của Việt Nam.<ref>{{Chú thích báo
| tên=
| họ=
| tác giả=D. Diễm
| đồng tác giả=
| url=http://www.vietnamnet.vn/vanhoa/vandekhac/2005/05/433089/
| tên bài=Các bảo tàng loay hoay tìm cách hút khách
| công trình=
| nhà xuất bản=VietNamNet
| số=
| các trang=
| trang=
| ngày=2005-05-18
| ngày truy cập=2010-10-01
| url lưu trữ=http://vietbao.vn/Van-hoa/Cac-bao-tang-loay-hoay-tim-cach-hut-khach/20433089/181/
| ngày lưu trữ=18 Tháng năm 2005, 19:46 GMT+7
| ngôn ngữ=Tiếng Việt
| trích dẫn=
}}</ref> Năm 2009, tại Hà Nội có 32 thư viện do địa phương quản lý với lượng sách 565 nghìn bản. Như vậy, số thư viện địa phương của Hà Nội hiện nay lớn hơn Thành phố Hồ Chí Minh – 26 thư viện với 2.420 ngàn cuốn – nhưng lượng sách chỉ bằng khoảng một phần tư.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=395&idmid=3&ItemID=9991
| title = Số thư viện do địa phương quản lý phân theo địa phương
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Tổng Cục Thống kê Việt Nam }}</ref> Ngoài hệ thống thư viện địa phương, tại Hà Nội còn phải kể tới các thư viện trong trường đại học. [[Thư viện Quốc gia Việt Nam|Thư viện Quốc gia]] tọa lạc tại 31 phố Tràng Thi, với 800.752 đầu sách, 8.677 tựa báo, tạp chí, có thể xem như thư viện quan trọng nhất của Việt Nam.<ref>{{Chú thích web
| url = http://web.archive.org/web/20080618015134/http://www.nlv.gov.vn/nlv/index.php/2008060332/Nguon-luc-thong-tin/Nguon-luc-thong-tin.html
| title = Nguồn lực thông tin
| accessdate=2010-10-01
| publisher = [[Thư viện Quốc gia Việt Nam]] }}</ref>
Trong hơn 10 rạp chiếu phim của Hà Nội, chỉ một vài rạp được trang bị hiện đại và thu hút khán giả, như [[MegaStar]] nằm trong tòa tháp Vincom hay [[Rạp chiếu phim quốc gia|Trung tâm chiếu phim quốc gia]] số 2 Láng Hạ quận Đống Đa. Những rạp khác như Đặng Dung, Tháng 8 rất vắng người xem vì chất lượng âm thanh và hình ảnh kém. Fansland, rạp chiếu phim từng một thời nổi tiếng với các tác phẩm [[điện ảnh]] kinh điển, đã phải đóng cửa vào giữa năm 2008 bởi không có khán giả.<ref>{{Chú thích báo
| tên=
| họ=
| tác giả=Bích Hạnh
| đồng tác giả=
| url=http://vnn.vietnamnet.vn/vanhoa/2008/12/819419/
| tên bài=Rạp phim Hà Nội: "Kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra"
| công trình=
| nhà xuất bản=VietNamNet
| số=
| các trang=
| trang=
| ngày=2008-12-19
| ngày truy cập=2010-10-01
| url lưu trữ=
| ngày lưu trữ=
| ngôn ngữ=Tiếng Việt
| trích dẫn=''"Trong khi có rạp chiếu hoặc là đóng cửa, hoặc hoạt động thoi thóp thì rạp chiếu khác lại phải tận dụng không gian chật hẹp xây thêm phòng chiếu để giải quyết tạm thời tình trạng quá tải"''
}}</ref> Các [[quán bar]], [[vũ trường]] cũng là điểm đến của 1 bộ phận thanh niên Hà Nội. Nhiều vũ trường từng nổi tiếng nhưng chỉ tồn tại một thời gian rồi đóng cửa vì nhiều lý do. [[Vũ trường New Century]] trên phố Tràng Thi mở cửa từ năm 1999, từng là tụ điểm ăn chơi bậc nhất của thành phố, đã phải đóng cửa vào năm 2007 bởi dính líu tới [[mại dâm]] và [[ma túy]]. Trước đó, vũ trường Đêm Màu Hồng ở 78 Hàng Chiếu cũng kết thúc trong một vụ cháy lớn vào năm 1999.<ref>{{Chú thích báo
| tên bài=Hà Nội: Nguy cơ cháy ở vũ trường rất cao
| nhà xuất bản=VnExpress
| ngày=2001-10-09
| accessdate=2010-10-01
| url =http://vnexpress.net/gl/xa-hoi/2001/10/3b9b5319/
}}</ref>
Nằm ở quận Tây Hồ, [[Công viên Hồ Tây|Công viên nước Hồ Tây]] là một địa điểm giải trí hấp dẫn của thành phố. Công viên có diện tích 35.560 m², chia thành 5 khu vui chơi được trang bị hiện đại với các đường trượt cao tốc, bể tạo sóng, bể mát xa...<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.vietnamtourism.com.vn/news/en/detail/79/233/
| title = Công viên nước Hồ Tây
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Hiệp hội Du lịch Việt Nam }}</ref> Trong nội ô thành phố cũng có một vài công viên lớn như [[Công viên Thống Nhất]], [[Công viên Thủ Lệ]], [[Công viên Tuổi Trẻ]]. Hà Nội còn là thành phố có nhiều làng nghề truyền thống nổi tiếng. Làng [[gốm Bát Tràng]], làng [[Làng lụa Hà Đông|Lụa Vạn Phúc]], [[Ngũ Xã|Đồng Ngũ Xã]]... không chỉ đóng vai trò về kinh tế mà còn là những địa điểm văn hóa, du lịch.
=== Làng nghề truyền thống ===
[[Tập tin:ThangLong-ConDuongGomSuvenSongHong.JPG|nhỏ|300px|Sản phẩm [[gốm]] của làng nghề truyền thống [[Gốm Bát Tràng|Bát Tràng]] trên [[con đường Gốm sứ]]]]
Thành phố Hà Nội trước kia đã nổi tiếng với những làng nghề phong phú, thể hiện qua câu thành ngữ quen thuộc ''"Hà Nội 36 phố phường"''. Theo thời gian, bộ mặt đô thị của khu phố cổ đã có nhiều thay đổi, nhưng những con phố nơi đây vẫn giữ nguyên những cái tên thuở trước và không ít trong số đó vẫn là nơi buôn bán, kinh doanh những mặt hàng truyền thống cũ. Sau khi [[Hà Tây]] được sát nhập vào Hà Nội, thành phố còn có thêm nhiều làng nghề danh tiếng khác. Theo con số cuối năm 2008, toàn Hà Nội có 1.264 làng nghề, là nơi tập trung làng nghề đông đúc bậc nhất Việt Nam.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=Ngân Tuyền
| tên bài=Ô nhiễm - Câu chuyện cũ
| công trình=Hà Nội đất trăm nghề và nguy cơ mất nghiệp
| nhà xuất bản=An ninh Thủ đô
| ngày=2008-09-11
| accessdate=2010-10-01
| url =http://www.anninhthudo.vn/Phong-su/Ha-Noi-dat-tram-nghe-va-nguy-co-mat-nghiep/332372.antd}}</ref>
Nằm trong trung tâm khu phố cổ, [[Hàng Bạc]] trước đây là nơi tập trung những người sinh sống bằng các nghề đúc bạc nén, kim hoàn và đổi [[tiền]]. Những thợ kim hoàn của Hàng Bạc có kỹ thuật tinh xảo, xuất thân từ ba làng nghề làm đồ vàng bạc nổi tiếng của [[miền Bắc (Việt Nam)|miền Bắc Việt Nam]]: làng Châu Khê ở tỉnh [[Hải Dương]], làng Định Công ở quận Hoàng mai và làng Đồng Sâm thuộc tỉnh [[Thái Bình]]. [[Thế kỷ 15]], Lưu Xuân Tín, vị quan thượng thư [[bộ Lại]] vốn người làng Châu Khê, được triều đình [[nhà Hậu Lê|nhà Lê]] giao cho việc lập xưởng đúc bạc nén tại kinh thành Thǎng Long. Nhờ vậy, những người thợ Châu Khê tới Hà Nội và không chỉ làm bạc nén, họ làm cả nghề trang trí vàng bạc. Khi [[nhà Nguyễn]] lấy [[Huế]] làm kinh đô, xưởng đúc bạc nén cũng chuyển tới kinh thành mới, nhưng những người thợ Châu Khê vẫn ở lại Thăng Long và lập nên con phố Hàng Bạc ngày nay. Vào thời kỳ thuộc địa, con phố Hàng Bạc còn được mang tên ''Rue changeurs'', có nghĩa ''phố Đổi Bạc''. Dân cư ở đây không chỉ sản xuất đồ kim hoàn mà còn buôn bán, đổi bạc nén lấy bạc vụn. Ngày nay, nghề buôn bán vàng bạc xuất hiện ở nhiều con phố khác, nhưng Hàng Bạc vẫn là nơi đông đúc bậc nhất.<ref name="langnghe">{{Chú thích web
| url = http://vietbao.vn/Kham-pha-Viet-Nam/Ha-Noi-nhung-lang-nghe/327249965/147/
| title = Hà Nội - những làng nghề
| accessdate=2010-10-01
| author = Phạm Huy Thi
| work = Hà Nội xưa và nay
| publisher = VDC}}
</ref>
[[Hình:Truyen than.JPG|nhỏ|trái|Vẽ [[truyền thần]]- một nghề truyền thống độc đáo trong [[khu phố cổ Hà Nội]]]]
[[Gốm Bát Tràng|Làng Bát Tràng]] nằm ở huyện Gia Lâm, phía Nam thành phố từ lâu đã nổi tiếng với sản phẩm [[gốm]] mang tên chính ngôi làng này. Làng xuất hiện vào [[thế kỷ 14]] khi những người dân làm gốm từ làng Bồ Bát, [[Ninh Bình]] và làng Ninh Tràng, [[Thanh Hóa]] tụ họp về đây lập nên ngôi làng mới mang tên Bát Tràng. Những người dân Bát Tràng trước kia ít sống với nghề gốm và [[nông nghiệp]], chủ yếu buôn bán [[cau]] khô, [[nước mắm]]. Nghề gốm ở đây chỉ thực sự phát triển sau năm [[1954]], khi miền Bắc Việt Nam bước vào thời kỳ hòa bình. Nhiều mẫu mã, các loại [[Men gốm|men]] truyền thống được những nghệ nhân của làng phục hồi, sản phẩm gốm Bát Tràng nhanh chóng đạt được danh tiếng. Bát Tràng hiện nay không chỉ là một làng nghề sản xuất thuần túy. Với nhiều công trình tín ngưỡng, văn hóa cùng sản phẩm gốm nổi tiếng, ngôi làng trở thành một địa điểm du lịch thu hút của thành phố Hà Nội.<ref name="langnghe"/>
Một làng nghề nổi tiếng khác của Hà Nội ngày nay là [[làng lụa Hà Đông|làng lụa Vạn Phúc]], vốn thuộc thành phố [[Hà Đông]] tỉnh Hà Tây trước đây, nay là quận Hà đông. Sản phẩm lụa của làng từ rất lâu đã nổi tiếng với tên gọi ''lụa Hà Đông'', từng được ca ngợi trong [[âm nhạc]], [[thơ|thi ca]] và [[điện ảnh]]. Tương truyền, bà tổ làng lụa Vạn Phúc vốn người [[Hàng Châu]], [[Trung Quốc]], theo chồng chinh chiến rồi tới ở lại và truyền nghề dệt cho làng.<ref>{{Chú thích báo
| url = http://antg.cand.com.vn/News/PrintView.aspx?ID=67819
| title = Làng nghề cũng khóc vì ô nhiễm
| author = Hoàng Thắng
| date = 2008-11-10
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Báo Công an Nhân dân }}</ref> Theo một truyền thuyết khác, cách đây hơn 1200 năm, một cô gái người [[Cao Bằng]] tên là A Lã Thị Nương đã đến [[lễ cưới|làm dâu]] và mang nghề dệt lụa tới làng. Trải qua thời gian, nghề lụa trở thành nghề truyền thống của Vạn Phúc. Ngày nay, phần lớn các gia đình ở đây vẫn sống bằng nghệ dệt. Bên cạnh các khung dệt cổ, nhiều gia đình sử dụng những khung dệt cơ khí hiện đại. Các con phố Hàng Gai, Hàng Đào của Hà Nội là nơi tập trung nhiều cửa hàng bán sản phẩm lụa Vạn Phúc.<ref>{{Chú thích báo
| tên bài=Thăm làng dệt lụa Vạn Phúc
| nhà xuất bản=Thông tấn xã Việt Nam
| ngày=2005-11-23
| accessdate=2010-10-01
| url=http://luavanphuc.com/Bai-viet-ve-lua/Tham-lang-det-lua-Van-Phuc}}<!--thay link TTXVN bởi link luavanphuc.com mặc dù không trung lập lắm--></ref>
=== Lễ hội truyền thống ===
[[Tập tin:Le hoi Chua Huong.jpg|240px|nhỏ|trái|Những chiếc đò chở du khách vào [[lễ hội chùa Hương]]]]
Thăng Long – Hà Nội là một trong ba vùng tập trung nhiều hội lễ của [[miền Bắc (Việt Nam)|miền Bắc Việt Nam]], cùng với vùng đất tổ [[Phú Thọ]] và xứ [[Bắc Ninh|Kinh Bắc]]. Cũng như các vùng đất khác, những lễ hội truyền thống ở khu vực Hà Nội được tổ chức nhiều nhất vào [[mùa xuân]]. Phần nhiều các lễ hội tưởng nhớ những nhân vật lịch sử, truyền thuyết như [[Thánh Gióng]], [[Hai Bà Trưng]], [[Nguyễn Huệ|Quang Trung]], [[An Dương Vương]]... Một vài lễ hội có tổ chức những trò chơi dân gian độc đáo như hội thổi cơm thi làng Thị Cấm, hội bơi cạn và bắt chạch làng Hồ, hội chạy cờ làng Đơ Thao, [[lễ hội thả diều truyền thống Bá Giang]].
Từ ngày 9 dến 12 tháng 1 [[âm lịch]], [[lễ hội Triều Khúc]] được tổ chức tại ngôi làng cùng tên, thuộc xã [[Tân Triều]], huyện [[Thanh Trì]], nơi nổi tiếng với nghề làm [[nón quai thao]] và may các đồ thờ như lọng, tàn, trướng, y môn, tán tía. Lễ hội được mở đầu bằng lễ rước long bào từ đình Sắc về đình Lớn. Khi cuộc tế lễ trong đình bắt đầu thì ngoài sân đình các trò vui cũng được tổ chức. Một trong những trò vui được nhiều người ưa thích nhất là trò ''đĩ đánh bồng''. Đĩ đánh bồng do hai nam thanh niên mặc trang phục nữ giới biểu diễn, nhún nhảy và đánh chiếc trống Bồng đeo trước bụng. Nhiều trò vui khác như múa lân hí cầu, đấu vật, hát Chèo Tàu sẽ được tổ chức cho tới ngày 12, hội kết thúc bằng lễ rã đám.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n638.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/gioithieuchunghanoi/group2/group2_2/page2_2_6.htm
| title = Lễ hội Triều Khúc
| work = Lễ hội truyền thống
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}{{dead link}}</ref>
Một trong những hội lễ lớn nhất ở [[đồng bằng sông Hồng|đồng bằng Bắc Bộ]] là [[hội Gióng|lễ hội Thánh Gióng]] hay còn gọi là hội làng Phù Đổng (xã Phù đổng huyện Gia Lâm), xuất phát từ một câu truyện truyền thuyết về [[Thánh Gióng]], một trong [[tứ bất tử]] của [[Tín ngưỡng Việt Nam|tín ngưỡng dân gian Việt Nam]]. Vào 9 tháng 4 âm lịch hàng năm, những người dân ở khắp nơi tụ hội về đây tham dự, xem lễ hội làng. Lễ hội làng Gióng được cử hành trên một diễn trường rộng lớn dài khoảng 3&nbsp;km gồm đền Thượng, đền Mẫu và chùa Kiến Sơ. Bắt đầu từ ngày 6, người dân làng tổ chức rước lễ rước cờ tới đền Mẫu, rước cơm chay lên đền Thượng và ngày chính hội tổ chức hội trận, tái hiện lại cảnh ''Thánh Gióng phá [[Nhà Thương|giặc Ân]]''. Các ngày từ 10 đến 12 được tiếp nối bằng các lễ rửa khí giới, rước cờ báo tin thắng trận với trời đất và cuối cùng là lễ khao quân, đến đêm có hát chèo. Ngoài lễ hội chính tại làng Phù Đổng, một vài nơi khác cũng tổ chức hội Gióng như hội đền Sóc ở xã [[Xuân Đỉnh]] huyện [[Từ Liêm]], hội Sóc Sơn ở huyện [[Sóc Sơn]], hội Phù Thánh Gióng ở làng Chi Nam, xã [[Lệ Chi]] huyện [[Gia Lâm]].<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n638.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/gioithieuchunghanoi/group2/group2_2/page2_2_3.htm
| title = Lễ hội Thánh Gióng
| work = Lễ hội truyền thống
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}{{dead link}}</ref>
Trong nội ô thành phố, vào ngày 5 [[Tết Nguyên Đán]], lễ hội Quang Trung được tổ chức ở [[gò Đống Đa]], thuộc quận [[Đống Đa]]. Địa điểm này từng là nơi diễn ra trận đánh giữa [[nhà Tây Sơn]] và [[nhà Thanh|quân Thanh]] vào đêm 4 rạng ngày 5 tháng giêng năm [[Kỷ Dậu]], tức [[1789]]. Lễ hội Quang Trung được tổ chức với nhiều trò vui, trong đó tiết mục rước rồng lửa do thanh niên mặc quần áo võ sinh thời cổ rước đi quanh sân lớn, cùng một đám võ sinh múa côn quyền tái hiện lại hình ảnh của quá khứ.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n638.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/gioithieuchunghanoi/group2/group2_2/page2_2_8.htm
| title = Lễ hội Quang Trung
| work = Lễ hội truyền thống
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}{{dead link}}</ref>
Ở xã [[Hương Sơn]], huyện [[Mỹ Đức]], [[lễ hội chùa Hương]] tấp nập du khách từ giữa tháng 1 tới tận tháng 3 [[âm lịch]], nhưng đông nhất vào khoảng từ ngày rằm [[tháng giêng]] đến 18 tháng 2. Với cảnh núi non, sông nước cùng quần thể di tích [[chùa Hương]], lễ hội là điểm đến của các tăng ni, phật tử, những người hành hương và khách du lịch. Theo hành trình phổ biến, khách chảy hội thường bắt đầu từ bến Đục, ngồi đò theo dòng [[suối Yến]] ghé lễ đền Trình. Từ đó, họ tiếp tục đi qua cầu Hội, hang Sơn thủy hữu tình, núi Đồi Chèo, núi Con Voi, núi Mâm Xôi, núi Con Gà... rồi cập bến vào chùa Thiên Trù. Từ đây, du khách bắt đầu hành trình đi bộ thăm chùa Tiên, chùa Giải Oan, đền Cửa Võng và đến đệ nhất [[động Hương Tích]]. Vào những ngày đông, dòng người trẩy hội kéo dài không ngớt. Lễ hội chùa Hương là một trong những lễ hội lớn và kéo dài nhất Việt Nam.<ref>{{chú thích web
| url = http://www.thanhnien.com.vn/Pages/20100222/lang-phi-tai-nguyen-du-lich-nghich-ly-du-lich-le-hoi.aspx
| title = Lãng phí tài nguyên du lịch: Nghịch lý du lịch lễ hội
| accessdate = 2011-6-21
| author = Trần Thùy Linh
| date = 2010-2-22
| publisher = [[Thanh Niên (báo)|báo Thanh Niên]]
| language = Tiếng Việt
| archiveurl = http://tintuconline.com.vn/vn/kinhte/432446/nghich-ly-du-lich-le-hoi.html
| archivedate = 2010-2-23
}}</ref>
=== Ẩm thực ===
[[Tập tin:Pho quay.JPG|nhỏ|240px|Một bát phở bò chín ăn cùng với [[quẩy]].]]
Là trung tâm văn hóa của cả [[miền Bắc (Việt Nam)|miền Bắc]] từ nhiều thế kỷ, tại Hà Nội có thể tìm thấy và thưởng thức những món ăn của nhiều vùng đất khác, nhưng [[ẩm thực]] thành phố cũng nó những nét riêng biệt. [[Cốm làng Vòng]] được những người dân của ngôi làng cùng tên thuộc [[Cầu Giấy (quận)|quận Cầu Giấy]] làm đặc trưng bởi mùi thơm và màu sắc. [[Cốm]] làm từ giống nếp vàng gặt khi còn non, gói trong những tàu lá [[sen hồng|sen]] màu ngọc thạch và được những người bán hàng rao bán ngay từ sáng sớm. Tuy phổ biến nhất là cốm tươi, nhưng món ăn này còn được chế biến thành món chả cốm. Đây cũng là một món quà được dùng trong các dịp vui.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n628.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/gioithieuchunghanoi/group2/group2_3/page2_3_3.htm
| title = Cốm Vòng
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội
| archiveurl = http://www.caugiay.hanoi.gov.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=442:gia-tr-vn-hoa-ngh-th-cong-truyn-thng&catid=132:danh-sach-lang-ngh&Itemid=552
| archivedate = 19/5/2010
}}{{dead link}}</ref>
[[Thanh Trì]], làng vùng ngoại ô khác thuộc phường Thanh trì, quận Hoàng mai, nổi tiếng với món [[bánh cuốn#Bánh cuốn Thanh Trì|bánh cuốn Thanh Trì]]. Bánh được làm từ gạo gié cánh, tám thơm, tráng mỏng như tờ giấy. Những phụ nữ vùng Thanh Trì cho bánh vào thúng, đội trên đầu và đi rao khắp các ngõ phố của Hà Nội. Bánh xếp trong thúng, từng lớp gối nhau trên những tàu lá chuối. Khi ăn, bánh được bóc từng lớp rồi cuộn lại, bày trên những chiếc đĩa. Món bánh cuốn Thanh Trì được ăn cùng với loại [[nước mắm]] pha theo công thức đặc biệt của người Thanh Trì, [[đậu phụ]] rán nóng, [[chả quế]]. Ngày nay, bánh còn được ăn với thịt ba chỉ quay giòn.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n628.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/gioithieuchunghanoi/group2/group2_3/page2_3_4.htm
| title = Bánh cuốn Thanh Trì
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}{{dead link}}</ref>
Một món ăn khác của Hà Nội, tuy xuất hiện chưa lâu nhưng đã nổi tiếng, là [[chả cá Lã Vọng]]. Vào thời [[Pháp thuộc]], gia đình họ Đoàn phố Hàng Sơn, ngày nay là 14 phố Chả Cá, đã tạo nên một món ăn mà danh tiếng của nó làm thay đổi cả tên con phố. Chả được làm từ thịt [[cá lăng chấm|cá lăng]] – hoặc [[họ Cá quả|cá quả]], [[cá nheo]] nhưng sẽ kém ngon hơn – thái mỏng ướp với nước [[chi Riềng|riềng]], [[chi Nghệ|nghệ]], [[mẻ]], [[hồ tiêu|hạt tiêu]], nước mắm rồi kẹp vào cặp tre nướng trên lò [[Than gỗ|than]] ngay trên bàn ăn của thực khách. Chả cá Lã Vọng phải ăn nóng, kèm với [[bánh tráng|bánh đa nướng]] hay [[bún]] rối, [[lạc]] rang, [[rau mùi]], [[húng Láng|húng láng]], [[thì là]], [[hành]] củ tươi chẻ nhỏ, chấm với [[mắm tôm]].<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n628.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/gioithieuchunghanoi/group2/group2_3/page2_3_5.htm
| title = Chả cá Lã Vọng
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}{{dead link}}</ref>
[[Phở]] là món ăn rất phổ biến ở Việt Nam, nhưng [[Phở#Phở ở Hà Nội|phở Hà Nội]] có những cách chế biến đặc trưng riêng. Phở Hà Nội mang vị ngọt của xương [[bò]], thịt vừa chín đến độ để vẫn dẻo mà không dai, màu nước phở trong, bánh phở mỏng và mềm. Sau khi được trần qua nước nóng, bánh phở được dàn đều trong bát, bên trên là những lát thịt mỏng cùng [[hành hoa]], rau thơm.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.hanoi.gov.vn/hnportal/tag.idempotent.render.userLayoutRootNode.target.n628.uP?uP_root=me&cw_xml=http://www.hanoi.gov.vn/staticwebs/fullmode/gioithieuchunghanoi/group2/group2_3/page2_3_6.htm
| title = Phở Hà Nội
| accessdate=2010-10-01
| publisher = ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội}}{{dead link}}</ref> Cùng với thời gian, nhiều món phở mới xuất hiện với những cách chế biến khác nhau, như phở xào, phở rán...
Ở Hà Nội còn có nhiều món ăn đặc trưng khác như [[Phở#Phá cách|phở cuốn]], [[bún thang]], [[bún chả]], [[bún nem]], [[bún bung]], [[bún mọc]], [[đậu phụ Mơ]], [[bánh tôm Hồ Tây]], bún ốc, tào phớ An Phú, nem chua làng Vẽ, nem Phùng, giò chả Ước Lễ.
=== Văn hóa Thăng Long – Hà Nội ===
[[Tập tin:Hội làng Trung Tự.jpg|nhỏ|trái|260px|Lễ tế trong một hội làng tại nội thành Hà Nội]]
Hà Nội thường được xem như nơi tập trung những tinh hoa [[văn hóa]] của [[miền Bắc (Việt Nam)|miền Bắc]] và cả [[Việt Nam]]. Trong hàng ngàn năm, vị trí [[Thủ đô Việt Nam|kinh đô]] khiến thành phố này trở thành nơi quy tụ của những nhân vật ưu tú, những thương nhân, những nghệ nhân, những thợ thủ công lành nghề. Họ tới đây lập nghiệp, mang theo những phong tục, tập quán địa phương và Hà Nội trở thành mảnh đất tiêu biểu cho [[văn hóa Việt Nam|nền văn hóa của cả Việt Nam]]. Những danh nhân, nhân vật nổi tiếng của Việt Nam phần đông xuất thân từ những vùng đất khác, nhưng kinh đô Thăng Long thường là nơi họ xây dựng nên sự nghiệp. Môi trường cạnh tranh của đất kinh thành khiến những thương nhân, thợ thủ công trụ vững lại Hà Nội phải là những người xuất sắc, tài năng. Khi những người dân tứ xứ về định cư tại Thăng Long, các phong tục tập quán mà họ mang theo cũng dần thay đổi, tạo nên nét văn hóa của Hà Nội.<ref>{{Chú thích web
| url = http://www.vietnamtourism.com/v_pages/country/province.asp
| title = Tinh hoa văn hóa Hà Nội
| work = Thành phố Hà Nội
| accessdate=2010-10-01
| publisher = Tổng cục Du lịch Việt Nam}}</ref>
Thăng Long – Hà Nội, [[thủ đô Việt Nam|kinh đô của Việt Nam]], còn là nơi giao thoa của những nền văn hóa lớn. Hơn một nghìn năm Bắc thuộc đã để lại trên vùng đất Hà Nội ít nhiều những dấu ấn của nền [[văn hóa Trung Quốc|văn minh Trung Hoa]]. Khi những người [[Pháp]] vào Việt Nam, nhiều người trong số họ chỉ coi Hà Nội như một tỉnh của Trung Quốc, hoặc đơn thuần là một vùng chuyển tiếp giữa [[Ấn Độ]] và [[Tên gọi Trung Quốc|Trung Hoa]].<ref>{{en}} {{Chú thích sách
|title=Hanoi: Biography of a City
|url= http://books.google.com/books?id=QiYG5lXd4XsC&printsec=frontcover#PPA80,M2
|last=Logan
|first=William Stewart
|year=2000
|publisher=[[Đại học New South Wales|UNSW]] Press
|location=[[Kensington, New South Wales|Kensington]]
|isbn=9780868404431
|pages= 80-81
|accessdate= 2010-11-09}}</ref> Qua những người Pháp, Hà Nội – trung tâm văn hóa của quốc gia – biết tới nền văn minh phương Tây để rồi xây dựng nên những cơ sở đầu tiên của nền nghệ thuật Việt Nam hiện đại với [[tân nhạc Việt Nam|tân nhạc]], [[thơ mới]], [[Hội họa Việt Nam|hội họa]], [[văn học Việt Nam hiện đại|văn học hiện đại]], [[Điện ảnh Việt Nam|điện ảnh]], [[Nhiếp ảnh Việt Nam|nhiếp ảnh]]. Nhưng Hà Nội đầu [[thế kỷ 20]] cũng là nơi những giá trị Pháp thống trị, cửa sổ mở ra thế giới mới của giới thượng lưu Việt Nam. Như lời của sử gia về [[Đông Nam Á]] Pierre-Richard Féray: ''"Ngay khi một người Việt Nam đạt được giàu sang và sống tại thành phố, anh ta bắt đầu trở nên đặc trưng Pháp. Anh ta cố gắng nói đúng giọng Pháp. Anh ta ăn, sống và thở theo cách Pháp"''.<ref>{{en}} {{Chú thích sách
|title=Hanoi: Biography of a City
|url= http://books.google.com/books?id=QiYG5lXd4XsC&printsec=frontcover#PPA110,M2
|last=Logan
|first=William Stewart
|year=2000
|publisher=UNSW Press
|location=Kensington
|isbn=9780868404431
|pages= 111
|accessdate= 2010-11-09}}</ref> Những thập niên gần đây, một lần nữa, Hà Nội cùng Việt Nam lại tiếp nhận những làn sóng văn hóa từ [[châu Âu]] và [[Hoa Kỳ|Mỹ]].
Tuy là thủ đô, trung tâm văn hóa của Việt Nam, nhưng một số sự kiện văn hóa tổ chức ở Hà Nội gần đây đã xảy ra nhiều sự việc đáng chú ý, điển hình là vụ tàn phá hoa của người Hà Nội tại Lễ hội [[hoa anh đào]] diễn ra giữa thủ đô năm [[2008]],<ref name=TTVH>{{Chú thích báo
|url = http://www.thethaovanhoa.vn/133N2009010512294343T14/Van-hoa-thuong-thuc-cung-can-duoc-tap-duot.htm
| title = Văn hóa thưởng thức cũng cần được tập dượt
|author = Tuyết Anh
|publisher = Báo Thể thao Văn hóa
|accessdate = 2010-10-01
|date = 2009-01-05}}</ref> hay những hành động thiếu ý thức, kém văn minh và đáng xấu hổ tại [[Lễ hội phố hoa Hà Nội]] vào [[Tết Dương lịch]] [[2009]] tổ chức tại hồ Hoàn Kiếm.<ref>{{Chú thích báo
|url = http://thethaovanhoa.vn/luu-tru/viet-cho-le-hoi-pho-hoa-ha-noi-nam-2010-n20090105114223541.htm
|title=Viết cho lễ hội phố hoa Hà Nội năm 2010
|author = Đình Hiếu
|publisher = Báo Thể thao Văn hóa
|accessdate = 2010-10-01
|date = 2009-01-05}}</ref> Nhà văn [[Băng Sơn]] phát biểu: "Tôi cảm thấy buồn và xấu hổ. Người Hà Nội làm xấu Hà Nội đi. Bao nhiêu năm hội hoa ở [[Festival Hoa Đà Lạt|Đà Lạt]], ở [[Đường hoa Nguyễn Huệ|TP HCM]] mà không phải làm hàng rào vẫn giữ được cho đến ngày cuối cùng". Những vụ việc trên đã dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ từ dư luận cả nước trên các phương tiện thông tin đại chúng, đặt câu hỏi lớn về “văn hóa người Tràng An” trong thời đại ngày nay.
<ref name=VE>{{Chú thích báo
|url= http://vnexpress.net/gl/xa-hoi/2009/01/3ba0a162/
|author = Anh Thư
|publisher = VnExpress
| title = Nhà văn Băng Sơn: 'Xấu hổ cho người Hà Nội'
|accessdate = 2010-10-01
|date = 2009-01-04}}</ref>
== Hà Nội trong nghệ thuật ==
[[Tập tin:Sen hanoi.jpg|nhỏ|200px|Một người bán [[Sen hồng|sen]] trên đường phố Hà Nội]]
Hà Nội luôn là một niềm cảm hứng sáng tác của nhiều nhạc sĩ. Trước hết đó là hình ảnh của một Hà Nội với khí thế hào hùng và mạnh mẽ trong vị thế thủ đô trong cuộc đấu tranh vệ quốc. Khi những người lính thuộc [[Trung đoàn Thủ Đô]] phải rời xa Hà Nội, một trong số đó, nhạc sĩ [[Nguyễn Đình Thi]] đã viết ca khúc ''[[Người Hà Nội (bài hát)|Người Hà Nội]]'', ngày nay đã trở nên quen thuộc.<ref>{{Chú thích web
| url = <!--http://vietnamnet.vn/thuhanoi/2007/03/672162/-->http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/sau-muoi-nam-vang-vong-mot-bai-ca
| title = Sáu mươi năm vang vọng một bài ca
| accessdate = 2010-10-01
| author = Hà Diệu
| date = 2007-03-13
| publisher = VietNamNet }}</ref> Cũng trong những năm tháng này, [[Văn Cao]] đã viết cho Hà Nội một số hành khúc như ''Thăng Long hành khúc ca'', "Gò Đống Đa", ''Tiến về Hà Nội''. Hình ảnh Hà Nội trong cuộc chiến với thực dân Pháp cũng là đề tài của các tác phẩm như: "Sẽ về Thủ đô" của [[Huy Du]], "Cảm xúc tháng Mười" của Nguyễn Thành, "Ba Đình nắng" của Bùi Công Kì. Trong những tháng năm chống Mỹ, Thủ đô anh hùng trong chiến đấu và kiến thiết được khắc họa đâm nét trong các tác phẩm như "Bài ca Hà Nội" của Vũ Thanh, "Hà Nội - Điện Biên Phủ" của Phạm Tuyên, "Khi thành phố lên đèn" của Thái Cơ, "Tiếng nói Hà Nội" của Văn An v.v... Bên cạnh đó, Hà Nội hiện lên với dáng vẻ cổ xưa, kiêu kì và lãng mạn, với “ánh đèn giăng mắc”, “hoa chen người đi, liễu rũ mà chi”, với hình ảnh người con gái "khăn san bay lả lơi trên vai ai" trong những nhạc phẩm mang nhiều tính chất hoài niệm như ''Hướng về Hà Nội'' của [[Hoàng Dương]], ''Nỗi lòng người đi'' [[Anh Bằng]], ''Hà Nội ngày tháng cũ'' của [[Song Ngọc]] hay ''Gửi người em gái miền Nam'' của [[Đoàn Chuẩn]]. Vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh vật, con người, truyền thống lịch sử và nét thanh lịch độc đáo của Thủ đô được khắc họa đậm nét qua giai điệu của nhiều nhạc sĩ Việt Nam thuộc nhiều thế hệ khác nhau, như [[Hoàng Hiệp]] với ''Nhớ về Hà Nội'', Phan Nhân với "Hà Nội niềm tin và hi vọng", [[Hoàng Vân]] với "Tình yêu Hà Nội", Văn Kí với "Trời Hà Nội xanh" và "Hà Nội mùa xuân", [[Nguyễn Đức Toàn]] với "Hà Nội trái tim hồng", Trần Hoàn với "Khúc hát người Hà Nội",[[Trịnh Công Sơn]] với ''Nhớ mùa thu Hà Nội'', Nguyễn Cường với "Mãi vẫn là tuổi thơ tôi Hà Nội", [[Dương Thụ]] với "Mong về Hà Nội", [[Phú Quang]] với ''Em ơi, Hà Nội phố'', "Hà Nội ngày trở về", Phạm Minh Tuấn với "Hà Nội ơi thầm hát trong tôi", Nguyễn Tiến với "Chiều mưa Hà Nội", Trần Quang Lộc với "Có phải em mùa thu Hà Nội",[[Trương Quý Hải]] với ''Hà Nội mùa vắng những con mưa'', Lê Vinh với "Hà Nội và tôi", Vũ Quang Trung với "Chiều Hà Nội" v.v... Một số địa danh của Hà Nội cũng đi trở thành chủ đề sáng tác trong âm nhạc như "Một thoáng Tây Hồ" của [[Phó Đức Phương]], "Ngẫu hứng sông Hồng" của [[Trần Tiến]], "Chiều Hồ Gươm" của Đặng An Nguyên, "Truyền thuyết Hồ Gươm" của Hoàng Phúc Thắng, "Bên lăng Bác Hồ" của Dân Huyền v.v... Có một số tác phẩm tuy không nhắc đến địa danh Hà Nội nhưng được lấy cảm hứng hoặc viết về chính mảnh đất này như: "Những ánh sao đêm" của [[Phan Huỳnh Điểu]], "Thu quyến rũ" của Đoàn Chuẩn, "Từ một ngã tư đường phố" của [[Phạm Tuyên]], "Mùa xuân làng lúa làng hoa" của Ngọc Khuê, "Hoa sữa" của Hồng Đăng...
Trong [[văn học Việt Nam]], Hà Nội hiện ra như một đô thị có lịch sử lâu đời, giàu truyền thống và bản sắc văn hóa.<ref name="van hoc">{{Chú thích báo
| tác giả=Tuấn Hải<!-- + Nhà văn, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Văn Giá -->
| tên bài=“Hà Nội” của Vũ Bằng, Thạch Lam, Nguyễn Tuân đang... biến mất
| nhà xuất bản=Vietimes
| ngày=2008-01-31
| ngày truy cập=2010-10-01
| url=http://60s.com.vn/index/1115008/31012008.aspx}}</ref> Thời phong kiến, thành Thăng Long từng là đề tài của nhiều bài thơ nổi tiếng như ''[[Long thành cầm giả ca]]'' của [[Nguyễn Du]] hay ''[[Thăng Long thành hoài cổ]]'' của [[Bà Huyện Thanh Quan]]. Ba nhà văn thường được nhắc đến khi nói về đề tài Hà Nội trong văn học là [[Nguyễn Tuân]], [[Vũ Bằng]] và [[Thạch Lam]].<ref name="van hoc"/> Nguyễn Tuân, người sinh ra và lớn lên trong môi trường [[nho giáo]], thất vọng bởi cuộc sống trong xã hội "kim khí" xô bồ, thường tìm về những giá trị cũ. Bóng dáng Hà Nội trong tác phẩm của Nguyễn Tuân là những thú chơi của các bậc tao nhân mặc khách trong ''Vang bóng một thời'' như thưởng trà, thả thơ, đánh thơ, hát [[ca trù]]... Vũ Bằng lại qua những trang viết, như ''Miếng ngon Hà Nội'' và ''Thương nhớ mười hai'', thể hiện nỗi nhớ và tình yêu Hà Nội, ca ngợi sự tinh tế của các món ăn, khung cảnh thiên nhiên, đất trời, cảnh vật, con người, văn hóa của thành phố. Thạch Lam được biết đến qua tập bút ký nổi tiếng ''Hà Nội 36 phố phường''. Tác phẩm của Thạch Lam thể hiện sự thương xót trước những người nghèo khó, miêu tả hương vị của những món quà quê, những tiếng rao... tất cả những thứ tạo nên văn hóa Hà Nội.<ref name="van hoc"/> Nhiều nhà văn khác cũng có các tác phẩm nổi tiếng về thành phố này như ''[[Phố (tiểu thuyết)|Phố]]'' của [[Chu Lai (nhà văn)|Chu Lai]], ''Sống mãi với thủ đô'' của [[Nguyễn Huy Tưởng]]. [[Bảo Ninh]] trong ''[[Nỗi buồn chiến tranh]]'' cũng dành nhiều trang viết về Hà Nội.
Hình ảnh Hà Nội xuất hiện rất nhiều trên cả [[điện ảnh|màn ảnh lớn]] và [[truyền hình|màn ảnh nhỏ]]. Sau khi được giải phóng vào năm 1954, không ít những bộ phim của điện ảnh cách mạng đã nói về Hà Nội, trong đó có thể đến đến ''Giông tố'', ''Sao tháng Tám'', ''Hà Nội mùa đông năm 1946'', ''Em bé Hà Nội'', ''Phía bắc Thủ đô'', ''Tiền tuyến gọi''.<ref name="ciné">{{Chú thích báo
| tác giả=Vũ Hà
| tên bài=Đâu rồi - Điện ảnh Hà Nội?
| nhà xuất bản=[[Đài Tiếng nói Việt Nam]]
| ngày=2008-10-19
| ngày truy cập=2010-10-01
| url=http://vov.vn/Home/Dau-roi--Dien-anh-Ha-Noi/200810/97701.vov}}</ref> ''[[Em bé Hà Nội (phim)|Em bé Hà Nội]]'', tác phẩm của đạo diễn Hải Ninh, khắc họa cuộc sống của Hà Nội trong thời gian quân đội Hoa Kỳ [[Chiến dịch Linebacker II|ném bom miền Bắc]] đã giành Bông sen vàng tại [[Liên hoan phim Việt Nam]] năm 1975 và giải đặc biệt của ban giám khảo LHP Liên hoan phim Moskva cùng năm đó.<ref>{{Chú thích báo
| tác giả=Thu Nguyên
| tên bài=Đạo diễn Hải Ninh nhớ “Em bé Hà Nội”
| nhà xuất bản=[[Dân trí (báo)|Dân Trí]]
| ngày=18/03/2007 - 08:35
| ngày truy cập=2010-10-01
| url=http://dantri.com.vn/giai-tri/dao-dien-hai-ninh-nho-em-be-ha-noi-171000.htm}}</ref> Sau khi Việt Nam thống nhất, một số bộ phim khác khai thác đề tài về lớp thanh niên sống ở Hà Nội thời kỳ sau chiến tranh, như ''Tuổi mười bảy'', ''Những người đã gặp'', ''Hãy tha thứ cho em'', ''Cách sống của tôi'', ''Hà Nội mùa chim làm tổ''.<ref name="ciné"/> Nhưng kể từ năm 1990, trong suốt một thập niên, phim về Hà Nội dường như vắng bóng trên màn ảnh của [[điện ảnh Việt Nam]]. Năm 2000, đạo diễn [[Người Pháp gốc Việt|Việt kiều]] [[Trần Anh Hùng]] về Việt Nam sản xuất ''[[Mùa hè chiều thẳng đứng]]'', một bộ phim chính kịch, xoay quanh cuộc sống của ba chị em gái với bối cảnh Hà Nội. Chuẩn bị cho lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, nhiều nhà làm phim Việt Nam dự định sẽ sản xuất một vài bộ phim về đề tài này.
Trong [[hội họa]], có lẽ người thành công và gắn bó nhất với Hà Nội là họa sĩ [[Bùi Xuân Phái]]. Quê ở xã [[Vân Canh]], [[Hà Đông (tỉnh)|Hà Đông]], Bùi Xuân Phái theo học tại [[Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam|Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương]] và hầu như cả cuộc đời sống tại Hà Nội. Trong tranh của Bùi Xuân Phái, Hà Nội mang đầy vẻ xưa cũ với những ngôi nhà mái nâu, những con phố nhỏ. Những bức vẽ về phố cổ Hà Nội của Bùi Xuân Phái ngày nay đã trở nên nổi tiếng, thường được biết đến với tên gọi ''Phố Phái''. Ngoài ra, còn có một số họa phẩm của các họa sĩ khác vẽ về người Hà Nội đã đi vào lịch sử: ''[[Thiếu nữ bên hoa huệ]]'' của [[Tô Ngọc Vân]], ''[[Em Thúy]]'' của [[Trần Văn Cẩn]], ''[[Tan ca mời chị em ra họp thi thợ giỏi]]'' của [[Nguyễn Đỗ Cung]]...
== Thành phố kết nghĩa ==
{| style="width:90%;"
|
* {{Flagicon|Hồng Kông}} [[Hồng Kông]] ([[Trung Quốc]])
* {{Flagicon|Thổ Nhĩ Kỳ}} [[Ankara]] ([[Thổ Nhĩ Kỳ]])
* {{flagicon|Ba Lan}} [[Warszawa]] ([[Ba Lan]])
* {{flagicon|Pháp}} [[Toulouse]] ([[Pháp]])
* {{flagicon|Seychelles}} [[Victoria, Seychelles|Victoria]] ([[Seychelles]])<ref>{{Chú thích web| url = http://baodientu.chinhphu.vn/Tin-noi-bat/Thu-tuong-Nguyen-Tan-Dung-hoi-kien-Tong-thong-Seychelles/179774.vgp| title = Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng hội kiến Tổng thống Seychelles| accessdate = 2013-8-29 | publisher = BÁO ĐIỆN TỬ CỦA CHÍNH PHỦ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Việt Nam}}</ref>
|valign="top"|
* {{flagicon|Thái Lan}} [[Bangkok]] ([[Thái Lan]])
* {{flagicon|Nhật Bản}} [[Fukuoka]] ([[Nhật Bản]])<ref>{{Chú thích web| url = http://www.pref.fukuoka.lg.jp/somu/multilingual/english/about/international-organization.html| title =(3)Sisters (friendship) tie-up city etc. | accessdate = 2012-11-27 | publisher =Trang web của tỉnh Fukuoka}}</ref>
* {{flagicon|Nga}} [[Moskva]] ([[Nga]])
* {{flagicon|Trung Quốc}} [[Bắc Kinh]] ([[Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa|Trung Quốc]])<ref>{{Chú thích web| url = http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/Asia_1/sis_Hanoi/Hanoi_UTS/| title = Các thành phố kết nghĩa với Bắc Kinh| accessdate = 2010-10-01 | publisher =Trang web của thành phố Bắc Kinh}}</ref>
|valign="top"|
* {{flagicon|Philippines}} [[Manila]] ([[Philippines]])
* {{flagicon|Hàn Quốc}} [[Seoul]] ([[Hàn Quốc]])
* {{flagicon|Pakistan}} [[Islamabad]] ([[Pakistan]])
*{{flagicon|Cambodia}} [[Phnom Penh]] ([[Campuchia]])
|}
== Đọc thêm ==
* {{Chú thích sách
| url=
| author = [[Nguyễn Vinh Phúc]]
| title = Hà Nội - Con đường, dòng sông và lịch sử
| publisher = Nxb Trẻ
| location = Hà Nội
| year = 2004
| isbn = }}
* {{Chú thích sách
| url=
| author = [[Tô Hoài]]
| title = Chuyện cũ Hà Nội
| publisher = Nxb Hội Nhà Văn
| year = 2007
| location = Hà Nội
| isbn = }}
* {{Chú thích sách
| url=
| author = Nguyễn Vinh Phúc
| title = Hà Nội qua những năm tháng
| publisher = Nxb Trẻ
| location = Hà Nội
| year = 2004
| isbn = }}
* {{Chú thích sách
| url=
| last = Clément
| first = Pierre
| coauthors = Nathalie Lancret
| title = Hà Nội chu kỳ của những đổi thay hình thái kiến trúc và đô thị
| publisher = Nxb Khoa học và Kỹ thuật
| year = 2003
| isbn = }}
* {{Chú thích sách
| url=
| author = Nguyễn Vinh Phúc
| title = Phố và đường Hà Nội
| publisher = Nxb Giao thông Vận tải
| location = Hà Nội
| year = 2004
| isbn = }}
* {{Chú thích sách
|title=Hanoi: Biography of a City
|url= http://books.google.com/books?id=QiYG5lXd4XsC&printsec=frontcover&dq=Hanoi
|last=Logan
|first=William Stewart
|lk tác giả =William Stewart Logan
|year=2000
|publisher=[[Đại học New South Wales|UNSW]] Press
|isbn=9780868404431
|accessdate=2010-11-09
|accessdate=2010-11-09}}
* {{Chú thích sách
|url= http://books.google.com/books?id=GMX0GgAACAAJ&dq=isbn:2213606714&hl=vi
| last = Papin
| first = Philippe
|lk tác giả =Philippe Papin
| title = Histoire de Hanoi
| publisher = Fayard
| year = 2001
| isbn = 2213606714
| accessdate = 2010-11-09}}
* {{Chú thích sách
| url= http://books.google.com/books?id=noDel6BsmcYC&printsec=frontcover&dq=Hanoi
| last = Boudarel
| first = Georges
|lk tác giả =Georges Boudarel
| coauthors = Nguyễn Văn Ký
| title = Hanoi: City of the Rising Dragon
| publisher = Rowman & Littlefield
| year = 2002
| isbn = 0742516555
| accessdate = 2010-11-09}}
* {{Chú thích sách
| url= http://books.google.com/books?id=3p9uAAAAMAAJ&dq=isbn:9782862607191&hl=vi&pgis=1
| last = Boudarel
| first = Georges
|lk tác giả =Georges Boudarel
| coauthors = Nguyễn Văn Ký
| title = Hanoi 1936-1996: du drapeau rouge au billet vert
| publisher = Autrement
| year = 1997
| isbn = 9782862607191
| accessdate = 2010-11-09}}
== Chú thích ==
<div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;">
{{Tham khảo|3}}
</div>
== Liên kết ngoài ==
{{wiktionary|Hà Nội}}
{{wikiquote|Hà Nội}}
{{Wikisource|Hà Nội băm sáu phố phường}}
{{commonscat-inline|Hanoi}}
<!--* [http://thuvienphapluat.vn/phap-luat/tim-van-ban.aspx?keyword=&type=0&org=221&match=True THƯ VIỆN PHÁP LUẬT - thuvienphapluat.vn - Văn bản pháp luật ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội]-->
* [http://www.hanoi.gov.vn/ Trang chính thức Cổng Giao tiếp điện tử ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội]
* [http://www.thudo.gov.vn/ Cổng thông tin điều hành ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội]
* [http://thanglong.chinhphu.vn/ Thăng Long - Hà Nội ngàn năm]
* {{TĐBKVN|9165}}
* {{britannica|254479}}
* [http://en.citizendium.org/wiki/Hanoi Hanoi] trên [[Citizendium]] của [[Larry Sanger]]
* [<!--http://laodong.com.vn/Tin-Tuc/Ha-Noi-1945--2011/56764-->http://laodong.com.vn/Chinh-tri/Ha-Noi-1945-2011/5031.bld Một số hình ảnh về Hà Nội, 1945 - 2011] [[Lao Động (báo)|báo Lao Động]] 01/09/2011 08:34
{{Địa phương lân cận
|Giữa = Hà Nội
|Bắc = [[Vĩnh Phúc]], [[Thái Nguyên]]
|Đông Bắc = [[Bắc Giang]]
|Đông = [[Bắc Ninh]]<br />[[Hưng Yên]]
|Đông Nam = [[Hà Nam]]
|Nam = [[Hà Nam]]
|Tây Nam = [[Hòa Bình]]
|Tây = [[Phú Thọ]]
|Tây Bắc = [[Phú Thọ]]
}}
{{Các quận huyện của Hà Nội}}
{{Các tỉnh thành Việt Nam}}
{{Các thành phố của Việt Nam}}
{{Thủ đô châu Á}}
{{Các chủ đề|Việt Nam|Hà Nội|Địa lý}}
{{Sao chọn lọc|phiên bản chọn lọc= 2196739|thời gian= 16 tháng 8 năm 2009}}
{{tham khảo|2}}
[[Category:首都洲亞]]
[[Category:首都洲亞]]
[[Category:河內]]
[[Category:河內]]
𥙩自「http://www.hannom-rcv.org/wi/index.php/特別:MobileDiff/991」